خوانش پدیدارشناختی رمان الحرام با تکیه بر مسئولیت نامتقارن اخلاقی «لویناس»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیارگروه آموزش زبان عربی، دانشگاه فرهنگیان، ایران.

2 کارشناسی ارشد مترجمی زبان عربی از دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین، قزوین، ایران

3 دانش‌آموخته دکتری تخصصی زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، ایران.

چکیده

مسئولیت انسان در رابطه با دیگری، پرسشی تاریخی است که فیلسوفان هر کدام به فراخور خویش، در صدد پاسخگویی بدان برآمده‌اند. در مکتب پدیدارشناسی که تعامل بین سوژه و دیگری اهمیّت خاصّی دارد، «لویناس» قائل به مسئولیت‌پذیری سوژه نسبت به دیگری به‌صورت نامتقارن و نابرابر است. رمان الحرام نوشته «یوسف ادریس»، از آن جهت که مشتمل بر زنجیره روابط گوناگون درباره زنان و نوع برخورد خانواده و جامعه با آنان است، برای بررسی براساس رویکرد لویناس انتخاب شده است. با توجّه به هدف پژوهش که تبیین میزان کارآمدی دیدگاه لویناس را، در بازنمایی تبعیض علیه زنان و نمود موقعیّت آنان به‌عنوان سوژه و دیگری، مدّنظر دارد، مهمترین شخصیّت‌های رمان، هم در جایگاه «سوژ‌گی» و هم در جایگاه «دیگری» مطابق گزاره‌های لویناس بررسی شدند. نتایج تحقیق نشان داد آن مسئولیتی که مرد در مقام سوژه نسبت به دیگری به عهده دارد در مواجهه با امر زنانه، به ناگاه تغییر می‌یابد، اما زن در مقام سوژه باید از همه چیز خویش بگذرد. سوژة مذکّر، تاب هیچ اختلالی در آسایش خویش نداشته، برای برطرف‌کردن عامل ناآرامی از خشونت ابایی ندارد. در مقابل، زنان در همه زندگی‌شان، تحت قیمومیّت سوژة مذکّر قرار داشته، مسئولیت‌های خانوادگی آنان به‌قدری پر مشقّت است که فرصتی برای نمود «من» به آنها داده نمی‌شود. نگاه لویناس به امر زنانه، از جنس همدردی با نقش سرکوب‌شدة آنان نیست، بلکه در مقابل، «دیگری زنانه» را تا حدّ «همان»ِ مدّنظر سوژه مذکّر، تقلیل داده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Phenomenological Analysis of the novel Al-Haram based on the Asymmetric Moral Responsibility of "Levinas"

نویسندگان [English]

  • Zeynab Ghasemiasl 1
  • Morteza MehdizadehRayabi 2
  • Hossein Elyasi Mofrad 3
1 Assistant Professor of Arabic Language Department, Farhangian University, Iran
2 M.A. of Translation of Arabic Language, Qazvin International University of Emam Khomeini, Qazvin, Iran
3 PhD, Graduate of Arabic Language and Literature, University of Tehran, Faculty of Literature and Humanities, Tehran, Iran
چکیده [English]

Man's responsibility in relation to the other is a historical question that philosophers have sought to answer in their own ways. In the school of phenomenology, in which the interaction between the subject and the other has the particular importance, Levinas believes that the subject's responsibility to the other is asymmetric and unequal. The novel "Al-Haram" written by "Yusuf Idris" has been selected for study based on Levinas's approach because it contains a series of different relationships about women and the way the family and society treat them. Given the purpose of the study, which seeks to explain the effectiveness of Levinas's view in representing discrimination against women and their status as subjects and others, the most important characters of the novel, both in the position of "subjectivity" and in the position of "other" according to Levinas's report. The results of the research showed that the responsibility that a man owes to another as a subject in the face of femininity changes suddenly, but a woman as a subject must go beyond everything. The male subject does not have any disturbances in his comfort, he does not hesitate to use violence to eliminate the cause of unrest. In contrast, women have been under the tutelage of the male subject throughout their lives, and their family responsibilities are so arduous that they are not given the opportunity to express themselves. Levinas's view of femininity is not one of sympathy for their repressed role, but rather reduces the "feminine other" to the "same" of the masculine subject.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Phenomenology
  • Emmanuel Levinas
  • The Alharam Novel
  • Yousef Idris
  • Another
ادریس، یوسف.(2017). الحرام، لندن: مطبعة هنداوی سی آی سی.
ایزدپناه، امین.(1393). «اخلاق دیگری مدارِ امانوئل لویناس و رهیافت‌های آن برای تعلیم و تربیت». مجموعه مقالات همایش فلسفه تربیت دینی و تربیت اخلاقی (پنجمین همایش انجمن فلسفه تعلیم و تربیت ایران)، دانشگاه شهید باهنر کرمان، صص 70-67.
برگو، بتینا.(1393). امانوئل لویناس، ترجمة احسان پورخیری، تهران: ققنوس.
جواری، محمدحسین؛ اسدالهی، شکراله؛ مصباحی، مریم.(1398). «بررسی تطبیقی جایگاه «دیگری» در روابط عاطفی شخصیّت‌ها در دو رمان «مادام بواری» اثر گوستاو فلوبر و «دو منظره» اثر غزاله علیزاده براساس نظریة امائونل لویناس». پژوهش‌های ادبیات تطبیقی، شماره2، صص 50-32.
روحانی، سیدعلی؛ فیاضی‌کیا، محمدمهدی.(1397). «در واکاوی نسبت میان «گفتن» و «دیگری» در سینمای کیارستمی از منظر آرای امانوئل لویناس».  فصلنامه کیمیای هنر، پیاپی ۲۶، صص 41-25.
روحانی، سیدعلی؛ فیاضی‌کیا، محمدمهدی.(1399). «تحلیل مفهوم دیگری زنانه در سینمای اصغر فرهادی از منظر آرای امانوئل لویناس». پژوهشنامه زنان، شماره 32، صص 145-125.
صافیان اصفهانی، محمدجواد؛ کافیانی تبریز، سعیده.(1395). «لویناس، فیلسوف دیگری». پژوهش‌های علوم انسانی نقش جهان، دوره جدید، سال اول، شماره 1، صص 26-17.
عبدالعلی‌نژاد، محمدمهدی؛ فاضلی، احمد.(1399). «جایگاه «او بودگی» چگونگی مطرح‌شدن خدا نزد امانوئل لویناس». دوفصلنامه علمی تأملات فلسفی، سال دهم، شماره 24، صص205-179. 
قسامی، حسین.(1400). «بررسی تطبیقی مفهوم دیگری در فلسفه لویناس و معشوق در شعر حافظ». مطالعات شهریار پژوهی، سال هشتم – شماره28، صص 916-887.
منصوری، مهشیدسادات؛ مختاباد، مصطفی. (1397). «دیگریِ لویناس وجه انضمامی هنر نوپدید». دانشگاه شهید بهشتی، دوفصلنامه فلسفی شناخت، شماره 97، صص136-117.
نظری‌منظم، هادی؛ دلشاد، شهرام. (1394). «بررسی ساختاری رمان الحرام یوسف ادریس». نقد ادب معاصر عربی، شماره8، صص 47-27.