خوانش پسااستعماری مجموعه داستان «دو دنیا» از گلی ترقی، بر پایه اندیشه‌های هومی بابا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد گرایش ادبیات تطبیقی در رشته زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

خوانش پسااستعماری یکی از حوزه­ های مطالعاتی جدید در ادبیات تطبیقی و مطالعات فرهنگی است. در این نوع خوانش، پژوهشگر با رویکردی انتقادی به تحلیل بازنمودهای گفتمان استعماری در متون ادبی می­ پردازد و جنبه­ های مختلف تعامل «استعمارگر» و «استعمارزده» را بررسی می­ کند. پژوهش حاضر با رویکردی استنادی -  تاریخی در گردآوری داده­ها، مجموعه داستان «دو دنیا» از گلی ترقی را با تکیه بر نظریه پسااستعماری و به‌طور خاص بر مبنای آرای هومی بابا واکاوی نموده‌است. هومی بابا از نظریه‌پردازان برجسته مطالعات پسااستعماری معاصر با تکیه بر خوانش پساساختارگرایانه، دیدگاه‌هایی را درباب هویت و دیگری ارائه کرده است. وی با توجه به تعاملات میان استعمارگر و استعمارزده و از طریقِ کاربست مفاهیمی همچون «ذهنیت دوپاره»، «تقلید» و «آوارگی روانی» مطالعات پسااستعماری را بسط و گسترش داد؛ بابا تلاش می‌کند تأثیرات استعمار فرهنگی بر جوامع استعمارزده، نحوۀ مقاومت آن­ها در برابر قدرت استعمارگر و تجربه ­های ملت­های به حاشیه رفته و بی­آشیانه را واکاوی نماید. در پژوهش حاضر نیز، هسته مرکزی مجموعه داستان «دو دنیا» را مقولة مهاجرت و استعمارشدگی در معنای فرهنگی آن و پیامدهای این دو مقوله نظیر تقلید، تجربه آوارگی روانی و احساس بی‌تعلقی به محیطی بیگانه و در نتیجه، شکل‌گیری ذهنیت دوپاره شکل می‌دهد. نمودگار این مهاجرت و استعمارشدگی فرهنگی به‌صورت آوارگی روانی در قلمروهای مکانی و زمانی و دوپاره شدن ذهنیت و خودآگاهی شخصیت‌ها در روایت دیده می‌شود. بنا بر پژوهش پیش‌رو، روایت با به دست دادن پادگفتمان گذشته‌گرا در برابر گفتمان گذشته‌زدای استعمارگر، می‌کوشد با شگردهای مختلف این پادگفتمان را شاخص و برجسته سازد. از سوی دیگر، روایت به بازشناسی آسیب‌های نهفته در پادگفتمان گذشته‌گرا دست می‌یازد و مخاطب را به بازنگری در آن فرامی‌خواند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Postcolonial Reading of Goli Taraghi's collection of stories "Two Worlds", based on Bhabha, K. Homi 's Thoughts

نویسندگان [English]

  • Abdollah Alboghobeish 1
  • Ameneh Bakhtiyari 2
1 Assistant Professor of Allameh Tabatabai University, Faculty of Persian Literature and Foreign Languages, Department of Persian Language and Literature
2 Comparative literature tendency in Department of Persian Lang. & Lit.
چکیده [English]

Postcolonial reading is one of the new fields of study in comparative literature and cultural studies. In this type of reading, the researcher with a critical approach analyzes the representations of colonial discourse in literary texts and examines the different aspects of the interaction between "colonizer" and "colonized". Due to citation-historical approach in data collection, the present study  has analyzed the collection of stories "Two Worlds" from Goli Taraghi based on postcolonial theory and specifically based on Baba's homi views. Homi Baba, one of the leading theorists of contemporary postcolonial studies, has offered views on identity and the other based on poststructuralist readings. He developed postcolonial studies with respect to the interactions between the colonizer and the colonized, and by applying concepts such as "fragmented mentality", "imitation" and "psychological displacement"; Baba seeks to explore the effects of cultural colonization on colonized societies, how they resisted colonial power, and the experiences of marginalized and homeless nations. In the present study, the core of the "Two Worlds" story series is the category of migration and colonization in its cultural meaning and the consequences of these two categories such as imitation, the experience of psychological displacement and feeling of disconnection to a foreign environment and, consequently, the formation of fragmented mentality. The manifestation of this migration and cultural colonization is seen in the narrative as psychological displacement in the spatial and temporal realms and the fragmentation of the mentality and self-consciousness of the characters. According to the leading research, the narrative tries to highlight this antidote by using various tricks by giving a retrospective anti-discourse against the colonialist's anti-colonial discourse. On the other hand, the narrative recognizes the harms hidden in the retrograde discourse and invites the audience to reconsider it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Comparative Studies of Literature
  • Cultural Studies
  • Postcolonial Reading
  • Goli Taraghi
  • Two Worlds
  • Bhabha
  • K. Homi
آلبوغبیش، عبدالله؛ رضایی، زهرا. (1395). «نقد پسااستعماری رمان «روزگار تفنگ» از حبیب خدادادزاده». نثر پژوهی ادب فارسی، دوره نوزدهم، ش40، صص1-24.
ادگار، اندرو؛ سج­ویک، پیتر. (1387). مفاهیم بنیادی نظریۀ فرهنگی. ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی. تهران: آگه.
اشکرافت، بیل. (1392). امپراتوری وا می­ نویسد: رویکرد پسااستعماری و نقد متون ادبی. ترجمۀ حاجی علی سپهوند. تهران: نارنجستان کتاب.
تایسن، لیس (1394). نظریه­ های نقد ادبی معاصر. ترجمۀ مازیار حسن­زاده و فاطمه حسینی، چاپ سوم. تهران: نگاه امروز و حکایت قلم نوین.
ترقی، گلی. (1397). دو دنیا، چاپ نهم. تهران: نیلوفر.
حاجتی، سمیه؛ رضی، احمد. (1394). «واکاوی جلوه­های فرودست پسااستعماری در رمان جای خالی سلوچ». فصلنامه نقد ادبی، دانشگاه تربیت مدرس، دوره هشتم، ش31، صص141-166.
حاجتی، سمیه؛ رضی، احمد. (1395). «خوانش پسااستعماری رمان جزیرۀ سرگردانی». متن پژوهی ادبی، ش68، صص 41-65.
شاهمیری، آزاده. (1389). نظریه و نقد پسااستعماری. تهران: علم.
شیرزادی، رضا. (1388). «مطالعات پسااستعماری؛ نقد و ارزیابی دیدگاه­های فرانتس فانون، ادوارد سعید و هومی بابا»، مطالعات سیاسی، سال دوم، ش 5، صص 149-174.
محمدپور، احمد؛ علیزاده، مهدی. (1390). «تولد غرب و برساخت شرق دیگری ­شده از رویکرد پسااستعماری». مطالعات ملی، سال دوازدهم، ش 45، صص 141-170.
نجومیان، امیرعلی. (1391). «به سوی تعریفی تازه در ادبیات تطبیقی و نقد ادبی». پژوهش­های ادبی، سال نهم، ش 38، صص 115-138.