فضاسازی در رمان شب ممکن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دورود، دانشگاه آزاد اسلامی، دورود، ایران.

2 استادیارگروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دورود، دانشگاه آزاد اسلامی، دورود، ایران.

3 استادیارگروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دورود، دانشگاه آزاد اسلامی، دورود، ایران

چکیده

رمان شبِ ممکن نوشتۀ محمدحسن شهسواری، یک فراداستان است که از شیوه ­های نگارش داستان‌های پست­ مدرنیسم بهره برده است. شهسواری در طرح این روایت و فرآیند معناسازی داستان، از عنصر فضا به نحو مؤثّری بهره برده است. فضای حاکم بر داستان بر کلّ روایت سایه افکنده و ارتباط مستقیمی با عملکرد شخصیّت­ها دارد. دگرگونی، بارزترین ویژگی فضا در این رمان است، به­ گونه­ ای که  داستان یک فضای کلّی نمادین و چندین فضای فردی دارد؛ ابتدای داستان، با بیتی از حافظ به‌منظور براعت استهلال کلّ کتاب آمده است. فضاسازی کلّی داستان در جهت این مضمون پیش رفته است که قطعیّت و واقعیّتی در زندگی وجود ندارد و هر چیزی می ­تواند امکان وقوع پیدا کند. در هر فصل نیز با دگرگونی فضا، با تکیه بر توصیف و لحن شخصیّت­ها، سه فضای رمانتیک، منطقی و فضای عشق و نفرت ایجاد شده است. هرکدام از این فضاها در تعامل با فضای دیگر قرار دارد که در فضای کلّی با هم قرار گرفته ­اند. در مقالۀ حاضر با طرح این سؤال که عنصر فضا در رمان چگونه است؟ و چه تأثیری بر سیر روایی آن ایجاد کرده است؟ فضاسازی رمان بررسی شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Spational arrangement in the novel of possible night

نویسندگان [English]

  • Haydeh Banaei 1
  • Ali Hossein Razani 2
  • Kobra Bahmani 3
  • Javad Torabpoor 3
1 Ph.D. student Department of Persian language and literature, Dorood Branch, Islamic Azad University, Dorood, Iran
2 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Dorood Branch, Islamic Azad University, Dorood, Iran
3 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Dorood Branch, Islamic Azad University, Dorood, Iran
چکیده [English]

Mohammad Hassan Shahsavari's novel "Possible Night" is a met-story that has benefited from postmodernist storytelling techniques. Shahsavari has effectively utilized the element of space in designing this narrative and the story-making process, The atmosphere of the story casts a shadow over the whole narrative and is directly related to the performance of the characters, transformation is the most prominent feature of space in the novel, as the story has a symbolic overall space and several individual spaces; the beginning of the story comes with a verse of Hafez of the whole book. The general setting of the story has moved on to the theme that there is no certainty and reality in life and anything can happen. Each chapter is also shaped by the transformation of space, relying on the description and tone of the characters, the three romantic, logical, and love-hate spaces, each of these spaces interacts with the other space in a general space. The present article examines the question of how space is in the novel and how it affects its narrative, the creation of space in the novel has been investigated.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shahsavari
  • Possible night
  • create space
  • Symbolic space
  • Individual space
ابرمز، ام، جی. (1384)  فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی، ترجمۀ سعید سبزیان. تهران: رهنما.
بحراوی، حسن. (1990م) بنیه الشکل الروائی. بیروت: المرکز الثقافی العربی.
پاینده، حسین. (1385) نقد ادبی و دموکراسی. تهران: نیلوفر.
حافظ، شمس­الدین محمد. (1393) دیوان. مصحح محمد قزوینی و قاسم غنی. تهران: آدینه سبز.
داد، سیما. (1385) فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: مروارید.
دهخدا، علی­اکبر. (1389) امثال و حکم دهخدا. گزیده و شرح فرج­الله شریفی گلپایگانی. تهران: هیرمند.
شریفی، محمد. (1387) فرهنگ ادبیات فارسی، ج1. تهران: فرهنگ نشر نو و معین.
شهسواری، محمدحسن. (1388) شبِ ممکن. تهران: چشمه.
فیصل، سمرروحی. (1995) بناء الروایة العربیه. دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
کادن، جی.ای. (1386) فرهنگ ادبیّات و نقد. ترجمۀ کاظم فیروزمند. تهران: شادگان.
کواتیک، وتسلا. (1382) دنیای داستانی میلان کوندر، ترجمۀ عیسی سلیمانی. تهران: نگار و نیما.       
کورت، واسلی. (1391) زمان و مکان در داستان مدرن. ترجمۀ فرناز گنجی و محمدباقر اسماعیل‌پور. تهران: آوند دانش.
مستور، مصطفی. (1386) مبانی داستان کوتاه. تهران: مرکز.
معین، محمد. (1391) فرهنگ معین. تهران: امیرکبیر.
میرصادقی، جمال. (1376) عناصر داستانی. تهران: سخن.
وُو، پاتریشیا. (1390) فراداستان، ترجمۀ شهریار وقفی‌پور، چاپ اول. تهران: چشمه.
هارلند، ریچارد. (1385) درآمدی تاریخی بر نظریۀ ادبی از افلاطون تا بارت، گروه ترجمۀ شیراز زیر نظر شاپور جورکش، چاپ ششم. تهران: چشمه.
یونسی، ابراهیم. (1386) هنر داستان­نویسی. تهران: نگاه.
شوالیه، ژان؛ گربران، آلن. (1385) فرهنگ نماد­ها (اساطیر، رؤیاها، رسوم، ایماء و اشاره)، ترجمۀ سودابه فضائلی. تهران: نشر جیحون.
استادمحمدی، نوشین؛ حسینی، مریم. (1396) «چندزبانی و چندصدایی، ویژگی‌های پسامدرنیسم در رمان شب ممکن». مطالعات زبانی و بلاغی. سال 8. شمارۀ 16، صص 9ـ 26.
ایران­زاده، نعمت­الله؛ لیاقی­مطلق، نفیسه. (1396) «عدم قطعیت در فراداستان شب ممکن». نقد ادبی و بلاغت، سال 6. شمارۀ 1، صص 56 ـ 70.
بامشکی، سمیرا. (1395) «جهان‌های موازی و معنی‌شناسی روایت». نقد ادبی. سال 9. شمارۀ ۹ (۳۴)، صص ۹۱- 118.
لسلی، لوئیس. (1371) «عناصر داستان (نقش صحنه، لحن و زبان در داستان)».  ادبیّات و زبان­ها، سال 1. شمارۀ2، صص 26 ـ 27.