درهم‌تنیدگیِ ناتورالیسم و «نیست‌انگاری» (نیهیلیسم) در آثار داستانی صادق چوبک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه سلمان فارسی کازرون، کازرون، ایران

2 استادیار زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه سلمان فارسی کازرون، کازرون، ایران

چکیده

نیست‌انگاری (نیهیلیسم)، نفیِ بخشی و گاهی همۀ زندگی است. این اندیشه از دوران باستان نمود داشته و در قرون وسطی نیز پدیدار شده است؛ امّا در دوران جدید، سرو سامان دیگری یافته است. نیچه، کافکا و شاگردان امیل زولا در مکتب ناتورالیسم، زمینۀ آن را فراهم کردند. در ناتورالیسم فلسفی و ادبی امروز ، ویژگی‌هایی هست که با پاره‌ای از مؤلّفه‌ها و دیدگاه‌های نیست‌انگارانه همپوشانی دارند. داستان‌های چوبک، از آمیزه­ها و آموزه­های ناتورالیستی سرشارند؛ ناتورالیسمی که به نیست‌انگاری منفعلانه در اندیشه و بینش چوبک منتهی شده است؛ آن­چنان که به نفی جامعه و زندگی می‌پردازد و هیچ گزینه‌ای برای برون‌رفت از آن دایرۀ حیرت و بن‌بست و سرگردانی ارائه نمی‌کند. پرسش قابل طرح در کار صادق چوبک این است که آیا درهم آمیختن این جهات منفعل ناتورالیستی با برخی رویکردهای نیهیلیستی، نویسنده و خواننده را در مقام تماشاچی نگاه می دارد؟ این مقاله کوششی است برای بازنمایاندن این در هم­تنیدگی که گاه تشخیص این دو - ناتورالیسم و نیهیلیسم- را در آثار چوبک دشوار می­کند. ناتورالیسم، اگرچه در برخی جهات منفعل عمل می کند، لزوماً پوچ­گرا نیست. پس دو محور جبرگرایی که به بی­عملی و پوچی منجر می شود و اخلاق ستیزی، دو بستر برای منتهی شدن ناتورالیسم به نیهیلیسم هستند. بر اساس این تفاصیل، دو محور از ناتورالیسم با ده محور از نیهیلیسم؛ شکّاکیت، بدبینی، پوچی و بیهودگی، مرگ­اندیشی، جبرگرایی، یأس، مادّه گرایی، اخلاق ستیزی، دم غنیمت شمردن، از خودبیگانگی، امکان درهم شدن و تنیده شدن دارند.
ک


کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The confluence of Naturalism and “Nihilism” in Sadegh Choubak's Fictional Works

نویسندگان [English]

  • Amin Saranjam 1
  • Seyed Mohammad Dashti 2
  • Mohtasham Mohammadi 2
1 Ph.D. student of Persian language and literature, Salman Farsi University of Kazerun, Kazerun, Iran
2 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Salman Farsi University of Kazerun, Kazerun, Iran
چکیده [English]

Nihilism is the denial and sometimes the whole of life. This idea dates back to ancient times and emerged in the Middle Ages, but it has been reorganized in modern times. Nietzsche, Kafka, and Emil Zola's students at the School of Naturalism paved the way. In today's philosophical and literary naturalism, there are features that overlap with some of the non-authoritarian components and perspectives. Choubak's stories are full of naturalistic mixes and teachings. Naturalism, which has led to a passive inhumanity in Chubak's thought and vision, as it negates society and life, it offers no choice but to go out of this circle of astonishment and confusion. Although naturalism is passive in some respects, it is not necessarily absurd. The question that arises in Sadegh Choubak's work is whether to combine these passive naturalistic aspects with some nihilistic approaches that keep the writer and the reader as spectators. This article is an attempt to represent this intertwining that is sometimes difficult to discern between the two - naturalism and nihilism - in Chubak's works.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Absurd
  • Nihilism
  • Naturalism
  • Sadeq Choubak

مراجع

آذرنگ، عبدالحسین (1383)، از این سو و آن سو، چاپ اوّل، ویرایش دوّم، تهران: کتابدار.
بابایی، پرویز (1392)، مکتب­های فلسفی از دوران باستان تا امروز، چاپ سوّم، تهران: نگاه.
براهنی، رضا (1368)، قصّه­نویسی، چاپ چهارم، تهران: البرز.
تسلیمی، علی (1393)،گزاره­هایی در ادبیّات معاصر ایران (داستان)، چاپ دوّم، تهران: اختران.
ثروت، منصور (1390)، آشنایی با مکتب­های ادب، چاپ سوّم، تهران: سخن.
چوبک، صادق (2535 الف)، انتری که لوطیش مرده بود، چاپ ششم، تهران: جاویدان.
---------- (2535 ب)، چراغ آخر، چاپ دوّم، تهران: جاویدان.
---------- (1352 الف)، خیمه­شب­بازی، چاپ چهارم، تهران: جاویدان.
---------- (1352 ب)، روز اوّل قبر، چاپ دوّم، تهران: جاویدان.
---------- (1352 پ)، سنگ صبور، چاپ دوّم، تهران: جاویدان.
داد، سیما (1385)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ سوّم، تهران: مروارید.
داگوبرت، د. رونس و دیگران (بی­تا)، فرهنگ مکتب­های فلسفی، ترجمۀ احمد اردوبادی، شیراز: دانشگاه شیراز.
دهباشی، علی (1380)، یاد صادق چوبک، چاپ اوّل، تهران: نشر ثالث.
سیّدحسینی، رضا (1387)، مکتب­های ادبی، 2 جلد، چاپ چهاردهم، تهران: نگاه.
شایگان، داریوش (1391)، آسیا در برابر غرب، چاپ یازدهم، تهران: امیرکبیر.
غفوری، علی (1380)، یادداشت­هایی دربارۀ نیهیلیسم، تهران: فرهنگ اسلامی.
فروغی، محمّدعلی (1375)، سیر حکمت در اروپا، تهران: البرز.
کراسبی، دانلدای (1383)، «نیهیلیسم»، ترجمۀ محمود لطفی، نامۀ فرهنگ، شمارۀ 54، صص 111- 106.
مگی، براین (1389)، سرگذشت فلسفه، ترجمۀ حسن کامشاد، چاپ سوّم، تهران: نشر نی.
میرصادقی، جمال (1382)، داستان­نویس­های نام­آور معاصر، تهران: اشاره.
میرعابدینی، حسن (1387)، صد سال داستان­نویسی ایران، 2 جلد، چاپ پنجم، تهران: چشمه.
نیچه، فریدریش (1387)، ارادۀ معطوف به قدرت (آزمایشی دردیگرگونی همۀ ارزش­ها، ترجمۀ محمّدباقر هوشیار، چاپ ششم، تهران: فرزان روز.
References
Abrams, M. H. (1387), A glossary of literary terms, Tehran: Rahnama.
Baldwin, J. M. (editor). (1960), Dictionary ofPhilosophy and Psychology,VolumeII, USA: Macmillan Company.
Britannica (2008), Encyclopedia Britannica, by a society of gentlemen at Scotland, volume 16: Chicago.
Craig, E. (general editor) (1998), Routledge Encyclopedia of Philosophy, volume 7, New York: Routledge.     
Critchley, S. (2004), Very little … Almost Nothing;Death, Philosophy, Literature, London and New York: Routledge.
Crosby, D. A. (1988), the specter of the Absurd: sourcesand criticisms of ModernNihilism, New York: SUNY.
Edwards, P. (editor in chief) (1967), The Encyclopedia of Philosophy, volume 5, NewYork: Macmillan Company & the free press.
Pratt, A. (2017). “Nihilism”, internet Encyclopedia of Philosophy, Retrieved: 30 April, www.iep.utm.edu.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار