درنگی در پیرنگِ نبرد یازده‌رخ در شاهنامۀ فردوسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تربت حیدریّه، خراسان رضوی، ایران

2 استادیارگروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تربت حیدریّه، خراسان رضوی، ایران

چکیده

پیرنگ از عناصر مهم داستانی است. در یک داستان، اجزایی چون شخصیّت و حادثه در پیوند با یکدیگر و با رابطۀ علّی و معلولی بر اساس طرح و نقشه­ای مرتّب شده و پیرنگ داستان را پدید آورده­اند. داستان نبرد یازده­رخ شاهنامۀ فردوسی علی­رغم برخورداری از شیوه­ها و تکنیک­های داستان­پردازی به ویژه ساختار پیرنگی خاص در مقایسه با داستان­های مشابه شاهنامه کمتر مورد توجّه پژوهشگران این حوزه بوده است و ضرورت تحقیقاتی از نوع اخیر را توجیه می­کند. این پژوهش ضمن نقل ابیاتی از داستان نبرد یازده­رخِ شاهنامۀ فردوسی در پی بررسی عوامل اصلی در زنجیرۀ علّی ومعلولی رخدادهای این داستان و هم­چنین طرح و نقشه­ای است که پیرنگ داستان نبرد یازده­رخ بر اساس آن به وجود آمده است. در این زمینه، با روش توصیفی و تحلیلی و با استفاده از داده­های کتابخانه­ای پس از شناختی نسبی از مهم­ترین علل حوادث در داستان نبرد یازده­رخ طرح یا الگوی پیرنگِ این داستان از دو جنبۀ الگوی ادبیّات کلاسیک فارسی و الگوی ادبیّات نوین داستانی بررسی و تحلیل شده­است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می­دهد که در ساختار پیرنگ داستان نبرد یازده­رخ؛ تقدیرگرایی و کین­خواهی، دو عامل اصلیِ رخدادهای این داستان هستند و از جنبۀ الگوی ادبیّات کلاسیک فارسی سنخ یا تیپ و از جنبۀ الگوی ادبیّات نوین داستانی عناصر طرح در ساختار پیرنگ این داستان نقش مهمّی دارند.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Reflection on the Plot of Eleventh Faces in the Ferdowsi ‘s Shahnameh

نویسندگان [English]

  • Mohammadreza Jamali 1
  • Abbas Kheyrabadi 2
  • Hamidreza Soleymanian 2
  • Mahmud Firouzimoghaddam 2
1 Torbat Heydarieh,Iran, Islamic Azad university
2 assistant professor,faculty member, Torbat Heydarieh, Iran, Islamic Azad university
چکیده [English]

The plot is one of the most important elements of the story. In a story, components such as character and accidents are linked to each other and they have cause and effect relationships that are  based on a well-arranged plot. The story of the Ferdowsi Shahnameh eleven-face battle, despite the use of storytelling techniques and the ways in particular that have been less concerned by  students in this field  justified the need for more recent research.  This study, while quoting from the story of Ferdowsi's Eleventh Faces, seeks to investigate the main factors in the causal chain of events in this story, as well as the plot on which the story of the Eleventh Faces is based. In this regard, by using descriptive and analytical methods and using relative post-cognitive library data, one of the most important causes of events in the Eleven-Story Faces story or pattern of the story are the two aspects of Persian classical pattern and the model of novice literature are examined. The results of this study show that in the storytelling structure of the Eleventh-Faces of Fatehism and Cynicism, the two main causes of this story's events are from the classical Persian literary model and from the modern fictional literary model. The plot plays an important role in the colorful structure of this story.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Story
  • Elements of Storytelling
  • Tale
  • Ferdowsi's Shahnameh
  • Eleventh Faces
بی­نیاز، فتح­الله (1387)، درآمدی بر داستان نویسی و روایت­شناسی، تهران: افراز.
تولان، مایکل­جی (1383)، درآمدی نقّادانه زبان­شناختی بر روایت؛ ترجمۀ ابوالفضل حرّی، تهران: بنیاد سینمایی فارابی.
جعفری، اسدالله (1382)، «ساختار پیرنگی داستان سیاوش»، پیک نور، شمارۀ 1، صص 64-70.
خالقی­مطلق، جلال (1370)، «عناصر درام در برخی از داستان­های شاهنامه»، ایران­نامه، شمارۀ 37، صص52-57.
حمیدیان، سعید (1383)، درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی، تهران: ناهید.
حنیف، محمّد (1384)، قابلیّت­های نمایشی شاهنامه، تهران: سروش.
دایرةالمعارف فارسی (1381)، به سرپرستی غلام­حسین مصاحب، جلد 2، ذیل مدخل «قصّه»، تهران: امیرکبیر.
دوفوشکور، شارل هانری (1389)، «اخلاق پهلوانی و اخلاق رسمی در شاهنامۀ فردوسی»، در: تن پهلوان و روان خردمند، ترجمۀ ب نادرزاده، به کوشش شاهرخ مسکوب، تهران: طرح نو.
دیپل، الیزابت (1395)، پیرنگ؛ ترجمۀ مسعود جعفری، تهران: مرکز.
رضی، احمد (1394)، روش­ها و مهارت­های تحقیق در ادبیّات و مرجع­شناسی، تهران: فاطمی.
فورستر، ادوارد مورگان (1352)، جنبه­های رمان؛ ترجمۀ ابراهیم یونسی، تهران: امیرکبیر.
فردوسی، ابوالقاسم (1394)، شاهنامه، پیرایشِ جلال خالقی مطلق، تهران: سخن.
کنّی، ویلیام پاتریک (1380). چگونه ادبیّات داستانی را تحلیل کنیم، ترجمۀ مهرداد ترابی­نژاد- محمّد حنیف، تهران: زیبا.
کویاجی (1344)، «شاهنامۀ فردوسی و فنگ­شن­ینی»، ترجمۀ احمد طباطبایی، پژوهش­های فلسفی، شمارۀ 73، صص 2-32.
مرادگنجه، نرگس و زینلی، محمّدجواد (1391)، «تطبیق دو اثر حماسی ایران، شاهنامه و اثر حماسی چین، فنگ‌شن‌ین­ایی»، نامۀ پارسی، شمارۀ 60، صص 19-42.
میرصادقی، جمال (1385)، عناصر داستان، تهران: سخن.
وحیدیان کامیار، تقی (1379)، بدیع از نگاه زیبایی­شناسی، تهران:دوستان.
یونسی، ابراهیم (1384)، هنر داستان­نویسی، تهران: نگاه.