باورها و عناصر ادبیات عامه در رمان« ورچَم» محمدرضا همزه‌ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی داتشگاه کردستان

2 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان

3 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

چکیده

یکی از کهن‌ترین گونه‌های ادبیّات و هنر به عنوان پایدارترین جلوه‌گاه باورهای آدمی، آن، ادبیّات عامّه است. زبان ساده، لحن عامیانه، باورها و اعتقادات و لغات و اصطلاحات محلّی از بارزترین ویژگی‌های ادبیّات عامّه است. با مطالعه در این نوع ادبیّات، علاوه بر به دست‌آوردن اطّلاعاتی در زمینة جامعه‌شناسی تاریخی، می‌توان به بررسی گذشته و شناخت باورهای مردم و روش زندگی آنان پرداخت. محمّدرضا (فریبرز) همزه‌ای در آثار خویش به عناصر و باورهای فرهنگی و عامیانة اقلیم و منطقة خویش توجّه خاصّی نموده است. پژوهش حاضر بر آن است با بررسی رمان ورچم و بهره‌گیری از روش توصیفی - تحلیلی به بیان این عناصر و باورها در رمان مذکور بپردازد. این رمان را می‌توان منبع بسیار مهمّی برای فرهنگ‌پژوهان، جامعه‌شناسان و زبان‌شناسان دانست، زیرا به‌خوبی به توصیف مکان‌ها، رویدادها و حوادثی که در این زمان در زندگی مردم غالب بوده است، پرداخته است. همزه‌ای در این رمان از ضرب‌المثل‌ها، لغات، باورها و اعتقادات دینی و روحی مردم به‌خوبی بهره برده است و ضرب‌المثل‌های رایج در این زمان را در لابه‌لای کتاب خویش گنجانده است؛ و این امر سبب شده تا این رمان به‌سان گنجینه‌ای ادبی برای نسل‌های بعدی باقی بماند. نویسنده از سراب‌ها و مکان‌های قدیمی استان و به‌ویژه شهر کرمانشاه یاد کرده است. همچنین مواردی مانند خوراک، پوشاک، بازی‌ها، موسیقی و باورهای مردم در این رمان به‌خوبی بازتاب یافته است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Beliefs and Elements of Vulgar Literature in Novel of Mohammad Reza Hamzei's Varcham

نویسندگان [English]

  • Nasrin Ali Akbari 1
  • Abdol Hosseyin Shahbazi 2
  • Masood Bavan Poori 3
چکیده [English]

One of most ancient genres of art and literature which has been considered as the primary foundation of human's beliefs is vulgar literature. The simple language, folk tone, the native beliefs, words and terms are the most outstanding features of folk literature. The study of such literature provides some achievements in the historical sociology considering past, people's beliefs, and their methods of life. Mohammad Reza (Fariborz) Hamzei has considered the folk, cultural elements of his own reign in the novel. The present study is to examine the novel of Varcham in the light of descriptive-analytical methods to express the elements and beliefs in the aforementioned novel. This novel can be perceived as the main source for cultural, social and linguistics researchers, because it expatiates places, events of that time as well as people. Hamzei has exerted idioms, vocabularies, precepts, the religious, spiritual beliefs of people. The common precepts of time have been inserted among the book, it causes to make the novel as the literary treasure for the following generations. The writer has referred to Kermanshah ancient places and lakes, besides foods, plays, clothes, music and the people's beliefs.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Vulgar Literature
  • culture
  • Kermanshah
  • Fariborz Hamzehi
  • Varcham
ابن اثیر، مبارک بن محمّد (1385)، النّهایة، تهران: المکتبة الاسلامیة.
استریناتی، دومینیک (1388)، مقدّمه‌ای بر نظریّه‌های فرهنگ عامّه، ترجمه ثریا پاک‌نظر، تهران: گام نو.
انجوی شیرازی، سیّد ابوالقاسم (1352)، تمثیل و مثل، تهران: امیرکبیر.
انوری، حسن (1381)، فرهنگ سخن، تهران: سخن.
درّی، نجمه و سید مهدی خیراندیش (1393)، «مقایسۀ بازتاب فرهنگ عامّه در آثار سیمین دانشور و احمد محمود»، دوفصلنامة فرهنگ و ادبیّات عامّه، سال 2، شمارة 3، صص 79-104.
دهخدا، علی‌اکبر (1364)، لغت‌نامه، تهران: مؤسّسة لغت‌نامة دهخدا.
ریپکا، یان (1380)، تاریخ ادبیّات ایران از آغاز تا امروز، ترجمة یعقوب آژند، تهران: امیرکبیر.
شاملو جانی بیک، اکبر (1391)، «بررسی بازتاب جلوه‌های فرهنگ عامّه (فولکلور) در داستان‌های جلال آل احمد»، مطالعات داستانی، دورة 1، شمارة 2، صص 34-47.
صرفی، غلامرضا (1384)، «عناصر فرهنگ عامّه در غزلیات حافظ»، فرهنگ، شمارة 5، صص 165-200.
طباطبایی، محمّد حسین (1364)، المیزان، گروهی از مترجمان، چاپ دوّم، تهران: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی، با همکاری مرکز نشر فرهنگی رجاء.
علی‌اکبری، نسرین (1391)، «بازجست هویّت در رمان ورچم»، همایش منطقه‌ای شعر و ادب کرمانشاه، کرمانشاه: دانشگاه آزاد اسلامی.
علی‌اکبری، نسرین؛ حدیجه محمّدی؛ سمیرا ریزه‌وندی و سعید امامی (1393)، «ادبیّات داستانی کرمانشاه، یکی از پیشگامان سبک پسامدرنیسم در ایران (با معرّفی رمان ورچم فریبرز همزه‌ای)»، آیینة ادب، سال سوّم، شمارة 9، صص 40-79.
فرزاد، عبدالحسین (1378)، دربارة نقد ادبی، چاپ دوّم، تهران: قطره.
فیروزآبادی، سید سعید و آنیتا امیری (1389)، «فرهنگ، زبان و آموزش»، نشریة برگ فرهنگ، شمارة 21، صص 103-111.
کافی، غلامرضا و زهره عامری (1393)، «باورها و عناصر ادبیّات عامّه در رُمان سووشون»، دوفصلنامة فرهنگ و ادبیّات عامّه، دورة 2، شمارة 4، صص 1-26.
محجوب، محمّد جعفر (1387)، ادبیّات عامیانة ایران، گردآوری حسن ذوالفقاری، تهران: سخن.
محمّدی، محمّد هادی و زهره قایینی (1380)، تاریخ ادبیّات کودکانایران، تهران: چیستا.
میرصادقی، جمال (1376)، عناصر داستان، چاپ سوّم، تهران: سخن.
همزه‌ای، فریبرز (1373)، ورچم، تهران: بهمن.
یاوری، حسین (1388)، فرهنگ عامّه، تهران: آذر.