تحلیل شخصیت‌های رمان‌های بلقیس سلیمانی بر پایه نظریه انیاگرام (با تکیه بر رمان‌های دهه 80 بلقیس سلیمانی )

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 استاد، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

3 استاد ،گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

4 دانشیار، گروه زبان وادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

یکی از شاخه‌های مهم و اصلی رویکرد نقد روانشناسی در ادبیات شخصیت‌شناسی است و یکی از موضوعات مطرح در روانشناسی شخصیت، مبحث تیپ‌شناسی است. یکی از این نظریه‌ها نظریة انیاگرام است. «دانش انیاگرام» به بررسی ۹ نوع مختلفِ ارتباطات کاری و عاطفی انسان‌ها می‌پردازد. هر یک از این ۹ الگو، علائق، نگرانی‌ها و درگیری‌های درونی خاص خود را دارند و با طیف وسیعی از تفکرات روانشناسی نوین هماهنگ هستند؛ اما در انیاگرام به جای پرداختن به مسائل آسیب‌شناختی و درمانی، حالت‌های طبیعی و متعالی افراد شرح داده می‌شود. در این پژوهش با بهره‌گیری از روش توصیفی- تحلیلی رمان‌های نویسنده منتخب ایرانی، بلقیس سلیمانی، بررسی شده، به مطالعه و تطبیق تیپ‌های شخصیتی انیاگرام در رمان‌ها پرداخته شده است. سلیمانی نویسنده‌ای است که همواره شخصیت‌های خود را از عامی‌ترین طبقات انتخاب می‌کند و درنتیجه می‌توان اعماق روح و ذهن آن‌ها را دریافت و با کنش‌ها و واکنش‌های آنان وارد حیطه‌های روان‌شناسی شد. وی در این داستان‌ها در تلاش است تا شخصیت‌های زن و مرد را به‌گونه‌ای کنار هم مهره‌وار قرار دهد تا بتوانند یکدیگر را بسازند و درنتیجه شخصیت‌هایی می‌بینیم که تیپ‌های انیاگرام را پوشش داده، قابل کنکاش در حیطه‌های روان‌شناسی هستند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis of the characters in Belgheis Soleimani's novelsBased on the anagram theory (based on the novels of the 2000s by Belgheis Soleimani)

نویسندگان [English]

  • Behnaz Afzali Harsiny 1
  • Fateme Koupa 2
  • Mostafa Gorji 3
  • Narges Mohammadi badr 4
1 PhD student of Persian Language and Literature, Payam-e Noor University, Tehran, Iran.
2 Professor of Persian Language and Literature, Payam-e Noor University, Tehran, Iran.
3 Professor of Persian Language and Literature, Payam-e Noor University, Tehran, Iran.
4 Associate Professor of Persian Language and Literature, Payam-e Noor University, Tehran, Iran
چکیده [English]

One of the most predominant and main branches of the psychological criticism in the literature of personality is topic of typology and One of these theories is the Enneagram theory which examines 9 different types of work and emotional relationships of humans. Each of these 9 patterns have their own interests, concerns and internal conflicts and are in harmony with a wide range of modern psychological thinking. However, in "Enneagram" instead of dealing with pathological and therapeutic issues, the natural and sublime states of people are described. In the current research, attempt has been made to study the novels of Iranian author “Belqeis Soleimani” by using the descriptive-analytical method and paying attention to the study and adaptation of Enneagram personality types in them. Soleimani is a writer who always chooses his characters from the most common classes, and as a result, one can understand the depths of their soul and mind and enter the realms of psychology with their actions and reactions. In these stories, she is trying to put male and female characters together in such a way that they can build each other, and as a result, we see characters that cover Enneagram types and can be explored in the fields of psychology.
One of the important branches of psychological criticism in literature is character analysis, where the topic of typology, especially the Enneagram theory, is discussed. This theory examines nine different types of human work and emotional relationships with their own characteristics and internal conflicts. Unlike pathological and therapeutic approaches, the Enneagram focuses on the natural and elevated states of individuals. The current research employs a descriptive-analytical method to explore the novels of the Iranian author Belgheis Soleimani and aims to study and match the personality types of the Enneagram in her works. Soleimani selects her characters from the common people, delving into their inner thoughts and feelings. The male and female characters in her stories are arranged in such a way that they can build each other up and make the Enneagram personality types clearly observable and analyzable in her works. Character analysis through Enneagram is an ancient knowledge that has recently undergone a fundamental transformation, entering the realm of human sciences. The term "Enneagram" combines "ennea," (which means nine), and "gram," (which means a shape or written thing). Therefore, the literal meaning of this combination refers to "nine faces" or "nine models." This framework divides humans into nine groups and analyzes the intellectual, behavioral, emotional, and social dimensions of each group separately. Personality is defined as a set of behavioral patterns and thought processes that determine an individual's adaptation to his environment. Hilgard describes personality as a set of stable traits that predict individual behavior, encompassing thoughts, feelings, self-perception, and habits. The term personality trait refers to a specific aspect of a person's overall character. With that in mind, the current study examines the characters in Soleimani's novels from the 1980s, aiming to analyze them based on the Enneagram theory. Circular diagrams are presented to depict changes in character states under stress and calm conditions. Some characters are entirely representative of specific types, designed to display particular societal aspects, while others require deeper analysis. The selection of Soleimani's novels is due to the variety of personality types and their compatibility with the Enneagram theory. This theory, inspired by an Eastern thought, includes nine diverse personality types, and the physical, verbal, and behavioral presence of characters in the narrative is of great significance.
The Enneagram model includes nine personality types, each with its own interests and inner conflicts, divided into three groups:

Body (Instinct): Includes types 1(Reformer), 8 (Leader), and 9 (Peacemaker).
Head (Thinking): Includes types 5 (Observer), 6 (Loyalist), and 7 (Enthusiast).
Heart (Feeling): Includes types 2 (Helper), 3 (Achiever), and 4(Individualist).

The history of the Enneagram theory can be traced back to prominent figures such as George Ivanovich Gurdjieff and Claudio Naranjo. Naranjo was the first to modernize this theory with the nine personality types. Each personality type has specific strengths and weaknesses. For example, type 1 may become overly harsh due to its reformist tendencies, while type 7 may struggle with challenges due to its focus on pleasure.
The Enneagram theory is recognized as a useful tool for understanding human personality dimensions. It helps us with:

Self-awareness: Gaining deeper insight into our personality and inner feelings.
Understanding others: Recognizing others’ personalities and predicting their behaviors for better relationships.
Improving relationships: Creating more meaningful connections through the provision of awareness about the strengths and weaknesses.
Adaptation and satisfaction: Leading to greater harmony in life.

The Enneagram personality analysis serves as a valuable tool for self-discovery and improving communication with others. By understanding personality types, individuals can achieve better self-awareness and interpersonal understanding.
This research delves into the application of the Enneagram in the characters of Soleimani's 1980s stories. Soleimani chooses her characters from everyday people and penetrates the deepest layers of their souls and minds. Her choice of Kerman and its cities allows her to portray characters from various social classes that readers can easily be connected to. While not all personality types in her stories align perfectly with the Enneagram, Soleimani addresses all types. As an instance; her female characters represent various types, including 4 (Individualist), 8(Leader), and 2 (Helper), while male characters include types 1 (Reformer) and 2(Helper).
Soleimani aims to depict the psychological complexity of her characters and their societal struggles. Her characterizations are precise and purposeful, with the interactions of secondary characters illuminating the darker facets of the main characters. Thus, Soleimani maintains a deep focus on the psychological dimensions of her characters, designing social challenges that significantly impact their psyche. The main characters clearly embody the Enneagram and face life challenges that reveal their personality traits. Secondary characters typically enter the story to express social critiques and exit after fulfilling their role.
 
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • anagram
  • Personality
  • types
  • novel
  • Belqis Soleimani
آدلر، آلفرد. (1379) شناخت طبیعت انسان از دیدگاه روان شناسی. ترجمة طاهره جواهرساز. تهران: انتشارات رشد.
پالمر، هلن. (1390)  انیاگرام- شخصیت‌شناسی در گار و زندگی. ترجمه احسان الوندی. تهران: انتشارات رسا.
پاینده، حسین. (1392) گشودن رمان. تهران: انتشارات مروارید.
جی تولان، مایکل. (1383) درآمدی نقادانه و زبان شناختی بر روایت. ترجمة ابوالفضل حری. تهران: انتشارات بنیاد سینمایی فارابی.
حاتمی، سعید؛ برکات، فاطمه. (1395) «تحلیل شخصیت‌های اصلی در ده داستان کوتاه صادق هدایت بر مبنای نظریه مزلو»، مجله مطالعات ایرانی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان. شماره 29.
حسینیان، سیمین و دیگران. (1391) «بررسی ویژگی­های روان­سنجی آزمون تیپ­های شخصیتی نه‌گانة انیاگرام». فصل­نامة مشاورة شغلی و سازمانی، شمارة 12، صص 125- 144.
حسینیان، سیمین و همکاران. (1391) «بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی آزمون تیپ‌های شخصیتی نُهگانه انیاگرام». فصلنامه مشاوره شغلی و سازمانی، دوره 4، شماره 12: 144ـ 125.
دارابی، جعفر. (1388) نظریه­های روان­شناسی شخصیت. تهران: آییژ.
دانیلز، دیوید ال و پرایس ویرجینیا. (1393) شخصیت‌شناسی (انااگرام). ترجمة نیما سیدمحمدی. تهران: نشر ارسباران.
دقیقیان، پروین. (1390) روان‌شناسی تیپ‌های شخصیتی نه‌گانه. تهران: نشر آشیانه.
دیچز، دیوید. (1335) شیوه‌های نقد ادبی. ترجمه غلامحسین یوسفی و محمدتقی صدقیانی.تهران: انتشارات محمدعلی علمی.
رضایی، بیتا؛ گرجی، مصطفی؛ کوپا، فاطمه؛ شریفیان، مهدی. (1396) «تحلیل روان‌شناختی تیپ شخصیتی پادشاه در داستان پادشاه و کنیزک بر مبنای الگوی انیاگرام). متن پژوهی ادبی، شماه 71.
ریسو، دان، ریچارد. (1391) خصوصیات شخصیت خود را کشف کنید. ترجمة ایرج صابری و فرهاد شیخ‌الاسلامی. تهران: انتشارات پیک بهار.
ریسو، دان ریچارد؛ هادسون، راس. (۱۳۹۱) انیاگرام: دریچه‌ای به فراسوی شخصیت. ترجمة وجیه‌اله گلنواز و مسعود حسین چاری. تهران: کتاب ارجمند.
سپهریان آذر، فیروزه؛ فتاحی، امید. (1391) «اثربخشی آموزش تیپ­های شخصیت انیاگرام بر سازگاری تحصیلی دانش­آموزان». روان­شناسی بالینی و شخصیت، دورة جدید، شمارة 29، صص 10- 40.
سررشته‌داری، مهدی. (1395) انیاگرام، تیپ‌شناسی نه‌گانه شخصیت. تهران: انتشارات مهراندیش.
سلیمانی، بلقیس. (1388) به هادس خوش آمدید. تهران: انتشارات چشمه.
سلیمانی، بلقیس. (1397) بازی آخر بانو. تهران: انتشارات ققنوس.
شفیعی، زاهد؛ پورکیانی، مسعود؛ امیری، افلاطون. (1395) «بررسی ارتباط انواع شخصیت‌های انیاگرام با نظریه انگیزش»، فصلنامه مطالعات رفتار سازمانی، شماره 4.
صادقی، لیلا. (1393) نشانه‌شناسی و نقد ادبیات داستانی معاصر. تهران: انتشارات سخن.
صرفی، محمدرضا؛ مدبری، محمود؛ علی‌نژاد، ملیحه. (1396) «تحلیل و بررسی انواع موتیف و کارکردهای آن در آثار بلقیس سلیمانی»، مجله ادب و زبان، دوره 20 شماره 41.
 طایفی، شیرزاد؛ شیخ مونسی، حوریه؛ مقدسی، آلائ. (1391) «تحلیل شخصیت زن در آثار بلقیس سلیمانی». پایان‌نامه؛ دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده زبان و ادبیات فارسی.
عسگری حسنکلو، عسگر. (1394) جامعه‌شناسی رمان فارسی. تهران: انتشارات نگاه.
فکوهی، ناصر. (1381) تاریخ اندیشه‌ها و نظریات انسان‌شناسی. تهران: نی.
گرجی، مصطفی؛ کوپا، فاطمه؛ رضایی، بیتا. (1396) «بررسی و تحلیل شخصیت‌های اصلی داستان‌های مثنوی بر اساس الگوی انیاگرام». پایان‌نامه؛ دانشگاه پیام نور واحد تحصیلات تکمیلی.
میرصادقی، جمال. (1376) عناصر داستان. تهران: سخن.
ولک، رنه؛ وارن، آوستن. (1373) نظریه ادبیات. ترجمه ضیاء موحد و پرویز مهاجر. انتشارات علمی فرهنگی