واکاوی نمادها و اسطوره‌های رمان طریق بسمل شدن از محمود دولت‌آبادی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی‌، گرایش ادبیات پایداری، دانشکدۀ علوم انسانی‌، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی‌، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران

چکیده

داستان یکی از راه‌های ماندگاری هر پدیده اجتماعی، سیاسی و فرهنگی است. یکی از شیوه‌های ماندگاری هر اثر ادبی، درآمیختن با اسطوره یا نماد است. میرچا الیاده معتقد است که هیچگاه نمی‌توان اسطوره را بازتاب ساده، خیالی و موهوم رخدادی طبیعی دانست. آنچه در همة اسطوره‌‌ها مهم است، بیان مطالبی در بارۀ آغاز پیدایش جهان و کنکاش ازلی‌بودن آن است. چدویک نیز نماد را حرکتی می‌داند که برخاسته از گستره حیات مادی است که احساس گوناگونی را در انسان برمی‌انگیزند؛ یعنی حرکت از حسی به حس دیگر در یک گستره واحد. رمان طریق بسمل شدن  دولت‌آبادی با نمادها و اسطوره‌ها و تاریخ بسیاری گره خورده است، بی‌شک تبیین و شناخت این اسطوره‌ها و نمادها در درک معنای رمان بسیار مؤثر خواهد بود، این پژوهش در پی شناخت نمادها، اسطوره‌ها و نقش و کارکردآن‌ها در این اثر است تا به این پرسش پاسخ دهد که اسطوره‌ها و نمادها در این رمان چه نقشی را ایفا می‌کنند. آنچه در این پژوهش به‌دست آمده بیانگر آن است که اسطوره‌ها و نمادها با توجه به جایگاهشان، بر مقوله‌های حیاتی همچون صلح، زندگی و جاودانگی اثرگذارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analyzing the Symbols and Myths of the Novel, Tarigh Besmel Shodan, by Mahmoud Dovlatabadi

نویسندگان [English]

  • Ahmad Forouzanfar 1
  • Shahla Dinnavizadeh 2
1 , Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Humanities, Shahed University, Tehran, Iran
2 PhD student of Persian language and literature, Islamic Azad University, Research Sciences Unit, Tehran, Iran
چکیده [English]

Story is one of the ways of permanence of any social, political and cultural phenomenon. One of the ways of permanence of any literary work is to blend with myth or symbol. Mircea Eliadeh believes that a myth can never be considered a simple, imaginary and illusory reflection of a natural event. What is important in all myths is to tell about the beginning of the creation of the world and explore its eternity. Chadwick also considers the symbol as a movement that arises from the range of material life that evokes a variety of feelings in humans; It means moving from one sense to another in a single range. The novel of Dovlatabadi's development is connected with many symbols, myths and history, without a doubt, the explanation and knowledge of these myths and symbols will be very effective in understanding the meaning of the novel. This research seeks to know the symbols, myths and their role and function in this work in order to answer the question of what role myths and symbols play in this novel. What has been obtained in this research indicates that myths and symbols affect vital categories such as peace, life and immortality, according to their position.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Myth
  • Symbol
  • Tarigh Besmel Shodan
  • Mahmoud Dovlatabadi
  • War Novel
قرآن کریم
احمد بن محمد بَرْقی.  المحاسن، ج۲، قم: دار الکتب الاسلامیه.
انوشه حسن. (۱۳۸۱) فرهنگ‌نامه ادبی فارسی (دانشنامه ادب فارسی)، ج۲، چاپ دوم. تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
پورنامداریان، تقی. (1383) رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی، چاپ پنجم. تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
چدویک، چارلز. (۱۳۷۵) سمبولیسم. ترجمه­ مهدی سحانی. تهران: مرکز.
خاوری، سید خسرو؛ کهنمویی پور، ژاله. (1389) «نقد اسطوره‌ای و جایگاه آن در ادبیات تطبیقی» . نشریه پژوهش ادبیات معاصر جهان، شماره 57، صص ۵۴- ۴۱.
دولت‌آبادی، محمود. (1319) طریق بسمل شدن، چاپ سوم. تهران: انتشارات چشمه.
رضایی دشت ارژنه، محمود. (۱۳۸۸) «بازتاب نمادین آب در گستره اساطیر»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، سال پنجم، شماره شانزدهم ، صص۱۱۱-۱۳۷.
روتون ک. ک. (۱۳۷۸) اسطوره. ترجمه ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران : نشر مرکز.
روشنفکر، کبری؛ قبادی، حسینعلی؛ زارعی بری، مرتضی. (۱۳۹۲) «نماد، نقاب و اسطوره در شعر پایداری قیصر امین‌پور»، نشریه فنون ادبی، سال پنجم، شماره یک (پیاپی ۸)، صص ۳۵-۵۲.
زرافا، میشل. (۱۳۸۶) جامعه‌شناسی ادبیات داستانی (رمان و واقعیت اجتماعی)، مترجم نسرین پروینی. تهران: سخن.
سلمانی نژاد مهرآبادی، ساغر؛ سیف، عبدالرضا. (1395) «بررسی اسطوره و انواع آن در شعر معاصر (با نگاهی به شعر موسوی گرمارودی)» پژوهش‌نامه نقد ادبی و بلاغت، سال 9، شماره 1، بهار و تابستان، 38- 19.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (۱۳۷۵) صور خیال در شعر فارسی، چاپ ششم. تهران‌: انتشارات آگاه.
شوالیه، ژان؛ گربران، آلن. (۱۳۸۴)  فرهنگ نمادها، جلد۱. ترجمه سودابه فضایلی. تهران: جیحون.
شوالیه، ژان؛ گربران، آلن. (۱۳۸۲) فرهنگ نمادها، جلد ۳. ترجمه سودابه فضایلی. تهران: جیحون.
شوالیه، ژان؛ گربران، آلن. (۱۳۸۵) فرهنگ نمادها، جلد ۴. ترجمه سودابه فضایلی. تهران: جیحون.
شوالیه، ژان؛ گربران، آلن. (۱۳۸۷)، فرهنگ نمادها، جلد ۵. ترجمه سودابه فضایلی. تهران: جیحون
قائمی، فرزاد؛ قوام، ابوالقاسم؛ یاحقی، محمدجعفر. (1388) «تحلیل نقش نمادین اسطورة آب و نمودهای آن در شاهنامة فردوسی بر اساس روش نقد اسطوره‌ای». نشریه علمی- پژوهشی جستارهای ادبی (دانشکده ادبیات و علوم انسانی سابق)، شماره 165، شماره تابستان، 67- 48.
قمی، عباس. (1381) سفینه بحارالانوار، جلد دوم. قم: اسوه.
محجوب، محمدجعفر. (1382)«یادداشت‌هایی درباره کبوتر و کبوتربازی» به کوشش دکتر حسن ذوالفقـاری. مجموعه مقالات درباره افسانه‌ها وآداب رسوم مردم ایران. تهران: نشر چشمه. صص 140 – 129.
نامور مطلق، بهمن. (۱۳۹۲) درآمدی بر اسطوره‌شناسی. تهران: انتشارات سخن.
ولک، رنه؛ آوستن، وارن. (1382) نظریة ادبیات. ترجمة ضیا موحد و پرویز مهاجر. تهران: علمی و فرهنگی.
یاحقّی، محمدجعفر. (۱۳۷۵) فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی، چاپ دوم. تهران‌: نشر سروش.
هینلز، جان. (۱۳۷۹) شناخت اساطیر ایران، چاپ ششم. ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضلی. تهران: آویشن و چشمه.