مواجهه خودی و دیگری در رمان‌های مهاجرت رضا قاسمی بر پایه الگوی لوتمان ( چاه بابل، وردی که بره‌ها می‌خوانند)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

3 استادیار زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

4 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

چکیده

فرهنگ‌ها در الگوی خودی و دیگری لوتمان، خواسته‌هایی ناهمگن و متناقض نسبت به هم دارند. مهاجران در برابر این رویکردها، عملکردی تقابلی، تعاملی و پذیرشی نسبت به فرهنگ «نه‌آشنا» دارند. لوتمان درونیات فرهنگی و هویّت فرد یا نویسندة مهاجر را تبیین و رمزگان آن را دسته‌بندی کرده‌است که امروزه آن را الگوی متداول لوتمان می‌نامند. جستار پیش روی، رمان‌های مهاجرت رضا قاسمی (چاه بابل و وردی که بره‌ها می‌خوانند) را بر پایة دیدگاه نشانهشناسی فرهنگی لوتمان با کاربست مفاهیمی همانند سپهر نشانه‌ای (نابرابری ساختاری، مرز، مرکز و پیرامون)، دوگانگی فرهنگی (حاشیه‌نشینی) و ضربه‌های فرهنگی با رویکردی توصیفی-  تحلیلی بررسی کرده‌است. دستاورد پژوهش نشان می‌دهد رمزگان و نشانه‌های فرهنگی در مرز، نابرابری ساختاری و مرکز، نشان‌دهندۀ مناسبات میان متن‌ها و فضاهای متفاوت است که باعث شده مرزی تعیین‌شده مانع التقاط فرهنگ خودی با دیگری شود. در واقع قاسمی توانسته فیلترینگ لازم را به‌کار ببرد و فرهنگ خودی را در داخل مرز از تداخل «بیگانه/ دیگری» در امان نگاه دارد. به باور کلی‌تر رضا قاسمی فرهنگ خودی را در برخورد با فرهنگ دیگری با وجود تناقض و تقابل فرهنگ خودی و دیگری حفظ کرده، دیگری را در خارج مرز مؤلفه‌های فرهنگ خودی نگه داشته‌است، اگرچه باید باور داشت که این امری مطلق نیست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Confrontation of insider and other in Reza Ghasemi's migration novels based on Lutman's model (The CHahe Babylon, Verdi ke bareha mikhannd)

نویسندگان [English]

  • Parisa Ahmadi 1
  • Khalil Baygzade 2
  • Sousan Jabri 3
  • Abdolreza Naderifar 4
1 PHD student of Persian Language and Literature, Persian literature group, Faculty of Literature and Humanities, Razi University, Kermanshah, Iran
2 Associate professor of Persian of Language and Literature, Persian literature group, Faculty of Literature and Humanities, Razi University, Kermanshah, Iran.
3 Assistant Professor of Persian of Language and Literature, Persian literature group, Faculty of Literature and Humanities, Razi University, Kermanshah, Iran
4 Associate Professor of Persian of Language and Literature, Persian literature group, Faculty of Literature and Humanities, Razi University, Kermanshah, Iran.
چکیده [English]

Cultures have heterogeneous and contradictory demands on each other in the model of Lutman's own and another's. Immigrants have a confrontational or interactive or accepting approach to the "unfamiliar" culture in the face of these approaches. Lutman explains the cultural interior and identity of the immigrant or immigrant writer and categorizes its codes, which are now commonly called Lutman's role models. The research on the migration novels of Reza Ghasemi (The Babylonian well and the Verdi sung by the Lambs) is based on Lutman's cultural semiotics, using concepts such as astrology (structural inequality, border, center and periphery), cultural duality (marginalization) and cultural shocks. The result of the research shows that cultural codes and symbols on the border, structural inequality and the center indicate the relationship between different texts and spaces, which has caused the defined border to prevent the intersection of one with the other. In fact, Ghasemi was able to apply the necessary filtering and protect his own culture within the border from "foreign / other" interference. In general, Reza Ghasemi has preserved his own culture in dealing with another culture despite the contradictions and contrasts of his own culture and the other, and has kept the other outside the boundaries of the components of his own culture, although this view is not absolute

کلیدواژه‌ها [English]

  • Yuri Lutman
  • Common Pattern
  • Insider and Other
  • Immigration Novel
  • Reza Ghasemi
احدی قورتولموش، حسین. (1390) تحلیل رمان همنوایی شبانه ارکستر چوب‌ها اثر رضا قاسمی، پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد. استاد راهنما: بیژن ظهیری. اردبیل: دانشگاه محقق اردبیلی.
اسکویی، نرگس. (1398) واکاوی مؤلفه‌های ادبیات مهاجرت در رمان همنوایی شبانه ارکستر چوبها و رمان  تماماً مخصوص. زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد سنندج، سال یازدهم، ش 39، 46-24.
بختیاری، محمود؛ علیاری، فریدون؛ حسن‌پور، اعظم. (1395). بازنمایی مردم کرد در سینمای داستانی ایران مطالعه­ ای در نشانه‌شناسی فرهنگی. فصلنامه تخصصی پژو هشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، (3)، 151-176.
توروپ، پیتر. (1390) نشانه‌شناسی فرهنگی و فرهنگچ. ترجمۀ فرزان سجودی. مجموعه‌ مقالات نشانه‌شناسی فرهنگی. تهران: علم، 17- 40.
حاجی، سعدی؛ پارسا، سیداحمد. (1398) بررسی بازنمایی هویت در رمان همنوایی شبانه ارکسستر چوبها بر اساس دیدگاه داریوش شایگان، پژوهشنامه ادبیات داستانی، دوره 8، ش 2، 66-43.
دانش مهر، فروغ. (1396) مطالعه تحولات فرهنگ پوشاک در دوره پهلوی اول با رویکرد نشانه‌شناسی فرهنگی. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، مازندران: دانشگاه مازندران.
سجودی، فرزان. (1388)  نشانه‌شناسی؛ نظریه و عمل. تهران: علم.
سجودی، فرزان. (1390)  نشانه‌شناسی فرهنگی، چ 1. تهران: علم.
سمننکو، الکسی. (1396)  تار و پود فرهنگ. ترجمه: حسین سرافراز. تهران: علمی و فرهنگی.
طاهری، حسین؛ دستمالچی، ویدا. (1399)  پیکرگردانی و گشت اسطوره‌ای در رمان چاه بابل اثر رضا قاسمی، ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، سال شانزدهم، ش 58، صص 185- 159.
قاسمی، رضا. (1387)  چاه بابل، چاپ اول. سوئد: باران.
قاسمی، رضا. (2007) وردی که بره‌ها می‌خوانند، چاپ اول. پاریس: خاوران
قربانی مادوانی، زهره؛ عربی، مینا.(1397) تحلیل نشانه‌شناسی فرهنگی رمان موسم الهجرة إلی الشمال برمبنای الگوی طبیعت و فرهنگ. فصلنامة لسان المبین، (32)، 81- 100.
کوئن، بروس. (1387) مبانی جامعه‌شناسی. ترجمه و اقتباس غلامعباس توسلی و رضا فاضل. چ هجدهم. تهران: سمت.
لوتمان، یوری. (1396) نشانه‌شناسی فرهنگی. ترجمۀ فرزان سجودی و دیگران. تهران: علم.
لوتمان، یوری. آسپنسکی، بی. ای. (1390) «در باب سازوکار نشانه‌شناختی فرهنگ». ترجمۀ فرزان سجودی. مجموعه‌ مقالات نشانه‌شناسی فرهنگی. گروه مترجمان به کوشش فرزان سجودی. تهران: علم.
لیونبرگ، کریستینا. (1390) «مواجهه با دیگری فرهنگی». ترجمۀ تینا امراللهی. مجموعه‌مقالات نشانه‌شناسی فرهنگی. تهران: علم. صص 119- 152.
موسوی ایرایی، محدثه. (1395) بررسی مؤلفه‌های ادبیات مهاجرت در دو رمان همنوایی شبانه ارکستر چوبها و رمان تماماً مخصوص، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، استاد راهنما: محمد رضایی، دانشگاه سمنان.
نجومیان، ا. (1386) «مفهوم دیگری در اندیشه ژاک دریدا. خودی از نگاه دیگری». چهارمین همایش ادبیات تطبیقی. تهران: دانشگاه تهران.
نجومیان، امیرعلی. (1396)  نشانه‌شناسی؛ مقالات کلیدی، چ 1. تهران: مروارید.
نجومیان، امیرعلی. (1389)  نشانه‌شناسی فرهنگ، چ 2. تهران: سخن.