هم نوایی شبانۀ ارکستر چوب ها : از هم‌نوایی حس‌ها تا هم‌نوایی مکان‌ها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته رشته زبان و ادبیات فرانسه، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فرانسه، دانشکده زبان‌های خارجی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

نقد جغرافیایی با محوریّت موضوع مکان، یکی از مفاهیم بنیادین و تأثیر­گذار در ادبیّات است، بررسی مکان در آثار ادبی به­ ویژه در دوران پست‌مدرن اهمّیت بیشتری یافته است؛ چرا­که نه تنها ادبیّات در باز­نمایی فضا نقش به­سزایی دارد؛ بلکه حضور جغرافیا در رویکرد­هایی مانند نقد مضمونی و پسااستعماری نیز گسترده شده است. در این نوع نقد رابطۀ بین تخیّل و واقعیّت مدنظر است و تجربۀ «من» نویسنده با مقولۀ مکان پیوند می­خورد، پس به نگاه نویسنده به یک مکان خاص توجّه بیشتری می‌شود. به­عبارتی دیگر توصیف مکان­های واقعی مهم نیست؛ بلکه این تخیّل نویسنده است که جغرافیای اثر را می‌سازد. هم­چنین این رویکرد با نقد مضمونی نیز مرتبط است. از مضمون جابجایی در زمان و مکان، از دیرباز در ادبیّات، استقبال ویژه ای می‌شده است، شخصیّت­ها در جست‌وجوی هویّت ازدست‌رفتۀ خود هستند پس سفر را آغاز می­کنند تا با جابجایی در فضا و هم­چنین زمان به شناخت خویشتن برسند. رضا قاسمی که یکی از نویسندگان معاصر ایرانی و ساکن فرانسه است، در رمان هم‌نوایی شبانۀ ارکستر چوب­ها به همین موضوع پرداخته است. در مقاله حاضر، با پردازش توصیفی- تحلیلی داستان و با تکیه بر آرای برتران وستفال، در گسترۀ نقد جغرافیایی؛ در این رمان تصویری زنده و پویا از شهر پاریس و تهران برای مخاطب فعّال به نمایش گذاشته شده؛ زیرا جابجایی مکانی و زمانی در این داستان خطّی نیست و نویسنده این کار را با منطق خاصّ خود و بدون آشفتگی انجام می­دهد؛ ولی لازم است تا خواننده این کلاف سردرگم را سامان بخشد تا به جهان بازنمایی‌شدۀ راوی برسد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

he Nocturnal Harmony of Wood Orchestra: from the Harmony of the senses to the Harmony of Places

نویسندگان [English]

  • Maryam Tavakkoli 1
  • Akram Ayati 2
1 M.A of French Language and Literature, Department of Literature and Humanity, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran
2 Associate Professor of French Language and Literature, Department of Foreign Language, University of Isfahan, Isfahan, Iran
چکیده [English]

Geocriticism with a focus on the subject of place is one of the fundamental concepts in literature, the study of place in literary works became more important, especially in the postmodern era because not only literature plays an important role in the representation of space, but also the presence of geography has expanded in approaches such as thematic and postcolonial criticism. In geocriticism, the relation between imagination and reality is considered, it is the author's experience which means this linked to the category of place, so the author's view of a particular place is considered. In other words, It is not the description of the real places that matters, but it's the author's imagination that makes up the geography of the work. This approach is also related to thematic criticism. The theme of time and space shifts has been particularly popular in the literature for ages, with characters searching for their lost identities, so they begin the journey to know themselves by shifting in space as well as time. Reza.Ghasemi, who is one of the contemporary Iranian writers living in France, deals with this issue in the novel The Nocturnal Harmony of Wood Orchestra. In the present article, with the descriptive-analytical processing, the story is analyzed  relying on the opinions of Bertran Westphal, in the scope of geographical criticism. In this novel, a vivid and dynamic image of the city of Paris and Tehran is displayed for the active audience; because the place and time shift in this story is not linear and the author does this with his own logic and without confusion; but it is necessary for the reader to sort out this confusing tangle in order to reach the world represented by the narrator.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Geocriticism
  • Westphal
  • Polysensoriality
  • Ghasemi
  • Postmodern
اسکویی، نرگس؛ جعفریان، زهرا. (1397) «واکاوی مؤلّفه ­های ادبیّات مهاجرت در رمان­های هم­نوایی شبانۀ ارکستر چوب­ها و تمامأ مخصوص». زبان و ادبیّات فارسی آزاد سنندج، سال یازدهم، شمارۀ سی‌ونه، صص 24-46.
بشیریه، حسین. (1379)  نظریه ­های فرهنگ در قرن بیستم، چاپ اول. تهران: مؤسسه فرهنگی آینده پویان تهران.
تقوی فردود، زهرا. (1396) «بازنمایی فضای معماری ایران از مجرای تخیّل فرانسوی با تکیه‌بر نقد جغرافیایی». پژوهش­های ادبیّات تطبیقی، دورۀ پنجم، شمارۀ سه، صص ۱-۲۷.
--------- (1394) «بررسی تصویر شاعرانه فضا با تکیه‌بر رویکرد نقد جغرافیایی در شعر آپولینر و سپانلو». مطالعات زبان و ادبیّات فرانسه، سال ششم، شمارۀ دو، صص 103-123.
تورلبی، آنتنی. (1383) «مارسل پروست (1922 - 1871) نویسندۀ فرانسوی و رمان در جست‌وجوی زمان از دست رفتۀ او». ادبیّات داستانی، ترجمۀ همایون نوراحمر، سال دوازدهم، شمارۀ هشتادوسه، صص 65 -68.
سادات هاشمی، الهه؛ کهنمویی‌پور، ژاله. (1392) «دو مضمون آب و آتش در هم­نوایی شبانۀ ارکستر چوب­ها». پژوهش­های ادبیّات معاصر جهان، دورۀ هجدهم، شمارۀ شصت‌وهشت، صص 167-183.    
حسنلی، کاووس؛ جوشکی، طاهره. (1389) «بررسی کارکرد راوی و شیوۀ روایت­گری در رمان هم‌نوایی شبانۀ ارکستر چوب­ها». ادب پژوهی، دورۀ چهارم، شمارۀ دوازده، صص 31-51.
خامنه باقری، طاهره. (1395) «نقدی نوین در ادبیّات تطبیقی: نقد جغرافیایی». مشهد: اوّلین همایش بین‌المللی ادبیّات تطبیقی فارسی- فرانسه.
رامین‌نیا، مریم. (1394) «رویکرد ریزوماتیک و درختی: دو شیوۀ متفاوت در آفرینش و خوانش اثر ادبی». ادب پژوهی، دورۀ نهم، شمارۀ سی‌ودوم، صص 31-62.
روشنگر، مجید. (11 بهمن 1384) «ادبیّات مهاجرت حاصل ناپایداری اجتماعی». انتشار آنلاین: https://www.bbc.com/persian/arts/story/2005/01/050108_la-cy-roshangar.
قاسمی، رضا. (1397)  هم­نوایی شبانۀ ارکستر چوب­ها، چاپ پانزدهم. تهران: نیلوفر.
عظیمی، ندا؛ نامورمطلق، بهمن؛ بلخاری قهی، حسن؛ دخت خطاط، نسرین. (1399) «لایه‌نگاری فضای کربلا در شعر برمبنای نقد جغرافیایی وستفال مطالعۀ موردی: محتشم کاشانی، موسوی گرمارودی، جورج شکّور». نقد ادبی، دورۀ سیزدهم، شمارۀ پنجاه‌ویک، صص ۱۰۵-۱۳۶.
کریمیان، فرزانه؛ حاجی حسن عارضی، غزاله. (1396) «جلوه­های تهران در دستار و گل سرخ: نقدی جغرافیایی بر پایتخت بر اساس دید خارجی». پژوهش ادبیّات معاصر جهان، دورۀ بیست‌ودوّم، شمارۀ یک، صص 5-31.
کریمیان، فرزانه؛ حاجی حسن عارضی، غزاله. (1396) «جلوه­های تهران در شهروز غیب­گو و سالومه». نقد زبان و ادبیّات خارجی، دورۀ چهاردهم، شمارۀ هجده، صص 171-190.
کیهان، خجسته. (1382) «مارسل پروست و اهمّیت سبک ». سمرقند، سال اول، شمارۀ دو، صص 133- 138.
مظهری، مینا. (1392) «کاربرد نقد جغرافیایی در خوانش دو رمان از دو فرهنگ: ثریّا در اغما و سن قرمز بود ». نقدنامۀ هنر، سال اول، شمارۀ چهار، صص 1-4.
نامور مطلق، بهمن. (1395) بینامتنیّت: از ساختار­گرایی تا پسا­مدرنیسم، چاپ اول. تهران: سخن.
نامور مطلق، بهمن. (1392) نقد جغرافیایی هنر، چاپ اول. تهران: سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران.
نیک رفعت، شبنم؛ نامور مطلق، بهمن. (1398) «معنای تراژکتیویته در داستان سولوی یک باز آمده نوشتۀ کوسی افویی بر­اساس نقد جغرافیایی برتران وستفال». قلم، دورۀ پانزدهم، شماره بیست‌ونه، صص 189-214.