بررسی مؤلفه‌های اگزیستانسیالیستی در من گنجشک نیستم و رساله درباره‌ نادر فارابی از مصطفی مستور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته‌ کارشناسی ارشد زبان و ادبیّات فارسی، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

2 دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

چکیده

اگزیستانسیالیسم  مکتبی فلسفی است که بیشتر در آثار ادبی، ازجمله رمان و نمایشنامه نمود پیدا کرده است. این مکتب نخستین‌بار در قرن نوزدهم در آلمان توسّط کی‌یرکگور  پایه‌گذاری شد و سپس به فرانسه راه یافت و ژان‌پل سارتر  آن را اشاعه داد. اصل این مکتب مبنی بر آزادی مطلق انسان و حذف واجب‌الوجود است؛ بدین‌گونه که انسان را مسئول سرنوشت خویش می‌داند. این مکتب هم‌چون بسیاری از جریان‌های فکری دیگر به ایران و آثار نویسندگان ایرانی نیز راه یافت. یکی از نویسندگان معاصری که می‌توان رگه‌های این مکتب را در آثار وی بررسی کرد، مصطفی مستور است. این پژوهش نخست به مباحث نظری دربارۀ مکتب اگزیستانسیالیسم و تأثیر آن در ادبیّات فارسی و هم‌چنین به مؤلّفه‌های آن، سپس به بررسی و تحلیل آن مؤلّفه‌ها در دو اثر از آثار مصطفی مستور می‌پردازد. هم‌چنین روشن می‌سازد که این مکتب فلسفی به دلیل تأکید بر «انسان» از پرکاربردترین مکتب‌های فلسفی در ادبیّات است. شخصیّت‌های داستانی مصطفی مستور افرادی سرخورده و منزوی و رهاشده هستند، افرادی که در تمامی آثار مربوط به این مکتب فلسفی مشترک‌اند و از همان ویژگی‌هایی برخوردار هستند که در شاهکارهای ادبی مکتب اگزیستانسیالیسم وجود دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Study of the Existentialist Components in “I am not a Sparrow” and “Essay on Nader Farabi” by Mostafa Mastoor

نویسندگان [English]

  • Zahra Savaedi 1
  • Mohammad Irani 2
1 M. A student in Persian language and literature, faculty of literature and humanities, Razi University, Kermanshah, Iran
2 Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Razi University, Kermanshah, Iran
چکیده [English]

Existentialism is a philosophical school that has found expression mostly in literary works, including novels and plays. This school was first founded in Germany by Kierkegaard in the 19th century, then it made its way to France and Jean-Paul Sartre spread it. The principle of this school is based on the absolute freedom of man and the elimination of necessity, in such a way that man is responsible for his own destiny. This school, like many other schools of thought, found its way to Iran and the works of Iranian authors. One of the contemporary writers who is influenced by the traces of this school in his works is Mostafa Mastoor. This research first deals with the theoretical debates about the school of existentialism and its influence in Persian literature, as well as its components, and then examines and analyzes those components and two works of Mostafa Mastoor’s works. It is also an attempt to clarify that this philosophical school is one of the most used philosophical schools in literature due to its emphasis on "man". The fictional characters of Mostafa Mastoor are disillusioned and isolated ones, people who share the same characteristics in all the works related to this philosophical school, which are present in the literary masterpieces of the existentialism school.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Existentialism
  • Components
  • Fiction Literature
  • Mostafa Mastoor
  • I am not a sparrow
  • Treatise on Nader Farabi
احمدی، بابک. (1381) هایدگر و تاریخ هستی. تهران: مرکز.
(1388) سارتر که می‌نوشت، چ 3. تهران: مرکز.
الهی، محمودرضا. (۱۳۴۴) دیباچه بر فلسفۀ وجود. تهران: مؤسسۀ مطبوعاتی علمی.
امن‌خانی، عیسی. (۱۳۹۲)  اگزیستانسیالیسم و ادبیّات معاصر ایران. تهران: علمی.
بریجانیان، ماری. (1373) فرهنگ اصطلاحات فلسفه و علوم اجتماعی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
تیلیش، پاول؛ پیرمرادی، محمدجواد. (۱۳۷۳) «خدا از دیدگاه اگزیستانسیالیسم(۱)». مصباح، شمارۀ ۱۱، صص ۳۵ـ  ۴۶.
جمادی، سیاوش. (۱۳۸۵) زمینه و زمانۀ پدیدارشناسی. تهران: ققنوس.
حیدری، آرزو؛ فقیه ملک مرزبان، نسرین؛ منادی، مرتضی. (1398) «تحلیل نگرش شخصیت‌های یک داستان کوتاه براساس نظریه کارکردهای نگرش (مطالعه موردی تک داستان «یک روایت معتبر دربارۀ کشتن» اثر مصطفی مستور)». فصلنامه علمی مطالعات فرهنگ- ارتباطات، سال بیستم، شمارۀ 48، صص 264- 235.
خجسته، فرامرز؛ فسایی، جعفر. (۱۳۹۴) «چوبک و اندیشۀ وجودی (تحلیل داستان «انتری که لوتی‌اش مرده بود» در پرتو فلسفۀ اگزیستانسیالیسم)». ادب پژوهی، شمارۀ۳۴، صص ۱۷۹- ۲۰۵.
خطّاط، نسرین‌دخت؛ امن‌خانی، عیسی. (۱۳۸۷) «ادبیّات و فلسفۀ وجودی (اگزیستانسیالیسم)». پژوهش زبان‌های خارجی، شمارۀ ۴۵، صص ۴۷- ۶۴.
زندسلیمی، خالد. (۱۳۹۰) «درآمدی بر اگزیستانسیالیسم». کتاب ماه فلسفه، شمارۀ ۴۶، صص ۷۹- ۸۵.
سارتر، ژان‌پل. (1384)  ادبیّات چیست؟. ترجمه: ابوالحسن نجفی و مصطفی رحیمی. تهران: زمان.
(1361).  اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر، چ هشتم، ترجمه: مصطفی رحیمی. تهران: مروارید.
سرانجام، امین؛ محمّدی، محتشم. (۱۳۹۵) «اگزیستانسیالیسم در رباعیّات خیام». مطالعات ایرانی، شمارۀ ۳۰، صص ۸۱- ۹۹.
سعیدی، نسرین؛ محمّدی‌بدر، نرگس (۱۳۹۳) «داستان کوتاه در دو سوی جهان (تحلیل و بررسی آثار مصطفی مستور و ریموند کارور با رویکرد تطبیقی)». پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دورۀ ۴، شمارۀ ۳، صص ۹۷ـ  ۱۱۶.
شیرالی، مسعود. (۱۳۹۳) نگاهی به «داستان کوتاه در خوزستان»، چ اول. تهران: هامون.
صادق‌زاده، محمود؛ محسنی، الهه. (1399) «بررسی مؤلفه‌های شخصیت زنان در آثار مصطفی مستور». فصلنامه علمی پژوهشی زبان و ادب فارسی، سال دوازدهم، شمارۀ 44، صص 177-146.
غیاثی‌کرمانی، سیّد محمدرضا. (۱۳۷۵)  اگزیستانسیالیسم فلسفه عصیان و شورش، چ اول. ناشر: مؤلف.
فولیکه، پل. (۱۳۴۳) اگزیستانسیالیسم، ترجمه: ایرج پورباقر. اصفهان: کتاب‌فروشی تأیید.
قبادی، حسین‌علی؛ جمال‌الدین توماج‌نیا. (۱۳۸۶) «ادبیّات و بحران‌های فکری و اجتماعی در قرن بیستم». کتاب ماه ادبیّات، شمارۀ ۲، صص ۳۶ـ  ۴۴.
ماتیوز، اریک. (۱۳۷۸) فلسفۀ فرانسه در قرن بیستم، ترجمه: محسن حکیمی. تهران: ققنوس.
مستور، مصطفی. (۱۳۹۴) رساله دربارۀ نادر فارابی، چ سوم. تهران: چشمه.
(۱۳۹۵) من گنجشک نیستم، چ پانزدهم. تهران: مرکز.
(۱۳۹۷) «نقد و بررسی داستان‌های مستور». نشست علمی 7 آذر.  یزد: دانشگاه یزد.
مک‌کواری، جان. (۱۳۷۷) فلسفۀ وجودی. ترجمه: محمدسعید حنایی کاشانی. تهران: هرمس.
ملکیان، مصطفی. (۱۳۸۷) تاریخ فلسفۀ غرب (مجموعه درس‌ها). قم: دفتر همکاری حوزه و دانشگاه.
موسوی، سیّدکاظم؛ همایون، فاطمه. (1388) «اگزیستانسیالیسم «هدایت» و بن‌بست نوستالژی در سگ ولگرد».  ادب پژوهی، شمارۀ ۱۰، صص ۱۳۷-۱۵۶.
میرصادقی، جمال. (۱۳۷۷)  ادبیّات داستانی. تهران: سخن.
هدایت، صادق. (1383) بوف کور، چ 1. اصفهان: انتشارات صادق هدایت.
رضایی، احسان. 18/9/1396. تهوّع -  ژان‌پل سارتر.http://cafeـ  dastan.ir
خبرگزاری مهر. 13/8/1388. کارنامۀ مصطفی مستور بررسی می‌شود. http://www.mehrnews.com
مجلّلی، اسماعیل. 4/5/1389. مرگ در ادبیّات اگزیستانسیالیسم. http://mojalali.blogfa.com