بازتاب مرگ و مرگ‌اندیشی در ادبیات داستانی معاصر ایران (بر پایۀ پنج اثر برجسته)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بروجرد، دانشگاه آزاد اسلامی، بروجرد، ایران

2 استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بروجرد، دانشگاه آزاد اسلامی، بروجرد، ایران.

3 استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بروجرد، دانشگاه آزاد اسلامی، بروجرد، ایران

چکیده

جستار پیش‌رو با عنوان: بازتاب مرگ و مرگ اندیشی در ادبیات داستانی معاصر، به دنبال آن است تا با روش تحلیلی- توصیفی موضوع مرگ و چگونگی انعکاس آن را در پنج اثر برجستۀ داستانی معاصر (تا پیش از انقلاب اسلامی) بررسی و از این طریق دیدگاه نویسندگان این آثار را دربارۀ مرگ و جهان پس از آن به خواننده ارائه نماید. پنج داستان انتخاب‌شده در این مقاله عبارت‌اند از: دارالمجانین اثر محمدعلی جمال‌زاده، بوف کور اثر صادق هدایت، عزاداران بَیَل اثر غلامحسین ساعدی، روز اول قبر اثر صادق چوبک و کلیدر اثر محمود  دولت‌آبادی. در بررسی و واکاوی آثار یادشده که در چهارچوب مؤلفه‌های: روان شناختی، فلسفی و فرهنگی- تاریخی انجام پذیرفت، آنچه به‌دست آمد عبارت است از: «مرگ» و «پایان زندگی» یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های اهل قلم در این عهد و عصر بوده، در نوشته‌های آنان عمدتاً بازیابی منفی داشته است. البته، این بازتاب بیش‌تر برخاسته از دو مؤلفه فرهنگی و اجتماعی است تا مؤلفه‌های دیگر. در تفاوت بین این آثار نیز باید گفت: مفهوم «مرگ» در رمان کلیدر با «شهادت» گره خورده و ـ برخلاف چهار رمان دیگر ـ رنگی آرمانی و ارزشی به خود گرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Reflection of Death and Morbidity in Contemporary Fiction Iran (Based on Five Prominent Works)

نویسندگان [English]

  • Siavash RostamianSabzehkhani 1
  • Hojatolah Gh Moniri 2
  • Mohammad Sadegh Tafazoli 3
1 PhD Student, Department of Persian Language and Literature, Borujerd Branch, Islamic Azad University, Borujerd, Iran
2 Department of Persian Language and Literature, Boroujerd Branch, Islamic Azad University, Boroujerd, Iran
3 Department of Persian Language and Literature, Boroujerd Branch, Islamic Azad University, Boroujerd, Iran
چکیده [English]

This article is an attempt to study the question of death and how it is truly reflected in five prominent works of contemporary fiction published before the Islamic Revolution, including " The Madhouse" by Mohammad Ali Jamalzadeh, " The Blind Owl " by Sadegh Hedayat, "The Mourners of  Bayal" by GholamHosseinSaedi, " The First Night of the Grave " by SadeghChoubak ,and "Kelidar" by Mahmoud Dowlatabadi. Using the analytical-descriptive method, this study provides the readers with the perspectives of the mentioned writers toward the death and the world after it. These works have been studied based of four concepts including psychological, philosophical and cultural-historical, and it showed that showed that "death" and "end of life" was one of the most important concerns of the writers in this era and even had a mainly negative reflection on their works. This reflection is much more originated in cultural and social concepts than others. Taking different point of view into consideration, it should be said that the concept of "death" in Kelider has the same meaning as "martyrdom", and unlike other works.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Thinking about death
  • Contemporary story
  • Psychological component
  • Philosophical component
  • Socio-cultural component
نهج‌البلاغه (1374) ترجمة: سید جعفر شهیدی، چاپ هفتم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
ابن‌سینا (1400 هـ ق) رسائل، رساله «شفا من خوف الموت». تهران: انتشارات بیدار.
جمال‌زاده، سیدمحمدعلی. (1333) دارالمجانین، چاپ سوم. تهران: انتشارات نادر خلیلی.
جورکش، شاپور. (1378) زندگی، عشق و مرگ از دیدگاه صادق هدایت، نگاهی نو به بوف کور و دیگر عاشقانه‌های هدایت، چاپ دوم. تهران: انتشارات نگاه.
چوبک، صادق. (1384) روز اول قبر. تهران: انتشارات جامه‌دران.
حقوقی، محمد. (1398) شعر زمان ما 2 (مهدی اخوان ثالث)، چاپ هجدهم. تهران: انتشارات نگاه.
خانمحمدی، محمدحسین؛ دهقانپور، عدالت. (15 مهرماه 1395) «بررسی مضمون مرگ در مجموعه داستانی عزاداران بَیَل غلامحسین ساعدی»، کنگره بین‌المللی زبان و ادبیات. (دانشگاه فرهنگیان پردیس شهید مفتح شهر ری)، صص 1-11.
دوان‌پی، شولتز؛ سیدنی الن، شولتز. (1397)  نظریه‌های شخصیت، چاپ سی‌ونهم. تهران: نشر ویرایش.
دورانت، ویلیام جیمز. (1397)  لذات فلسفه، ترجمه عباس زریاب‌خویی، چاپ بیست‌وهشتم. تهران: انتشارات علمی - فرهنگی.
دولت‌آبادی، محمود. (1333) کلیدر، چاپ یازدهم. تهران: انتشارات فرهنگ معاصر.
زرشناس، شهریار. (1387) ستاره‌هایی در ادبیات داستانی معاصر. تهران: انتشارات کانون اندیشه جوان.
ساعدی، غلامحسین. (1349) عزاداران بَیَل. تهران: انتشارات نگاه.
سعادتی‌نیا، زهرا؛ فولادی‌سپهر، راضیه. (1399) «بازتاب عبث‌گرایی در آثار غلامحسین ساعدی»، پژهشنامه ادبیات داستانی (دانشگاه رازی)، 9 (1)، 61-77.
شریعتی، علی. (1368)  مجموعه آثار دوازده (تاریخ تمدن). تهران: انتشارات قلم.
صنعتی، محمد. (1388)  (مجموعه مقالات)، درآمدی به مرگ در اندیشه غرب، تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
صنعتی، محمد.  (1382) صادق هدایت و هراس از مرگ، چاپ دوم. تهران: انتشارات مرکز.
غفوری، علی. (1379) یادداشت‌هایی درباره نیهیلیسم. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
کامو، آلبر. (1349)  فلسفه پوچی، ترجمه: دکتر محمدتقی غیاثی، چاپ دوم. تهران: انتشارات پیام.
میرصادقی، جواد. (1360)  قصه، داستان کوتاه، رمان. تهران: انتشارات آگاه.
هدایت، صادق. (1383)  بوف کور. اسپهان: انتشارات صادق هدایت.
یانگ، جولیان. (1388)  مرگ و اصالت. ترجمه: محمدسعید حنایی کاشانی. مجله ارغنون، 26 و 27، 295-306.