بررسی جامعه‌شناختی جایگاه زن در رمان‌های چشم‌هایش و شلغم میوه بهشته

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران

2 دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیّات فارسی، دبیرآموزش و پرورش

چکیده

چهرة زن در ادبیّات معاصر ایران پررنگ و متفاوت از ادبیّات کلاسیک است. بزرگ علوی و علی­محمد افغانی از نویسندگان توانای ادبیّات داستانی معاصر هستند که زن در آثارشان نقش محوری و کانونی دارد. بزرگ علوی در رمان چشم­هایش، زن را با شخصیّتی کمابیش متفاوت نسبت به زنان جامعة آن روز وارد داستان کرده است. «فرنگیس» شخصیّت زن برجسته در رمان چشم­هایش، از زنان مدرن و به­روز و اغلب آگاه به حقّ و حقوق انسانی خود هستند که با انگیزه­های متفاوت و متعدّد وارد فعّالیّت­های سیاسی و اجتماعی می‌شوند. هرچند بزرگ علوی نگاهی دوقطبی نسبت به زن دارد و جنبه­های مرموز و پیشرفته­ای از شخصیّت او را نشان می­دهد؛ امّا شخصیّت اصلی در داستان او زنی پویا و پرانرژی است که از نقش مادری و همسری دور می­شود و نقش­های اجتماعی را می­جوید؛ حال‌آنکه شخصیّت اصلی در داستان علی­محمد افغانی از زنان سنّتی با چارچوب­های محدود است که در جامعة آن روز امری طبیعی بود. «گل­عنبر» در رمان شغلم میوة بهشته زنی فقیر، کم­تحرّک و ایستا است که شخصیّتی یک حال و کم­انرژی را تا پایان داستان با خود دارد. او در جامعه و خانواده مظلوم، مطیع و فقیر است و زندگی را با سختی و بلاتکلیفی می­گذراند و این فقر و محدودیت، گاهی او را به کارکرد­های منفی می­کشاند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Sociological Study of Women’s Positions in the Novels “Her Eyes” and “Turnip is Fruit of Heaven”

نویسندگان [English]

  • Mohammad Khosravi Shakib 1
  • Masoomeh Yasemi Far 2
1 Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Lorestan University, Khorramabad, Iran
2 Ph.D. student in Persian language and literature, Teacher of Instruction Organ
چکیده [English]

The face of a woman in contemporary Iranian literature is bold and different from classical literature. Bozorg Alavi and Ali Mohammad Afghani are talented writers of contemporary novels in which women play a pivotal role. In the novel “His Eyes”, Bozorg Alavi introduces a woman with a relatively different personality than the women of the society of that day. “Farangis” is a prominent female character in the novel "Her Eyes" who is modern and up-to-date and often conscious of her human rights, and she enters the political and social activities with different purposes. However, Bozorg Alavi has a bipolar view of women and he shows enigmatic and advanced aspects of her personality that are, of course, unfamiliar to the reader; but his women are self-motivated and energetic women who move away from the role of mother and wife and they seek social roles; however, women in the story of Ali Mohammad Afghani are traditional women with limited frameworks, which were normal in the society of that day. “Golanbar” is a poor, inactive and static woman who has a low-energy character until the end of the story. He is oppressed, obedient and poor in society and family, and he lives his life in hardship and uncertainty, and this poverty and limitation sometimes leads him to negative purposes.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Compare
  • Novel
  • “Her Eyes”
  • “Turnip is Fruit of Paradise”
  • Woman
  • Society
افغانی، علی­محمد (1369)، شلغم میوة بهشته، تهران: نگاه.
بیشاپ، لئونارد (1383)، درس­هایی درباره داستان­نویسی، ترجمة محسن سلیمانی، تهران: سورة مهر.
پاینده، حسین (1374)، مجموعه­سخنرانی­ها و مقالات نخستین سمینار بررسی مسائل رمان ایران، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
زرافا، میشل (1386)، جامعه­شناسی ادبیّات داستانی (رمان و واقعیّت اجتماعی)، ترجمة نسرین پروینی، تهران: سخن.
شمیسا، سیروس (1390)، مکتب­های ادبی، تهران: قطره.
صفائی حائری، علی (1388)، ذهنیت و زاویة دید، تهران: مؤسّسة فرهنگی تحقیقاتی لیلة ­القدر.
عسگری، عسگر (1387)، نقد اجتماعی رمان معاصر فارسی با تأکید بر ده رمان برگزیده، تهران: نشر و پژوهش فروزانفر.
علوی، بزرگ (1390)، چشم­هایش، تهران: نگاه.
میرصادقی، جمال (1365)، ادبیّات داستانی: قصّه، داستان کوتاه، رمان، تهران: مؤسّسۀ فرهنگی ماهور.
میرعابدینی، حسن (1377)، صدسال داستان­نویسی ایران، تهران: نشر چشمه.
یاحقی، جعفر (1377)، چون سبوی تشنه (ادبیّات معاصر فارسی)، تهران: جامی.
یونگ، کارل گوستاو (1377)، انسان و سمبول­هایش، ترجمۀ محمود سلطانیه، تهران: جامی.
Reference
Goldmann, L. (1975), Towards a Sociology of the Novel, London: Tavistock press.
----------------- (1976), Cultural Creation in Modern Society. St. Louis: Telos Press.
Lukacs, G. & M. Heidegger (2009), Towards a New Philosophy. Trans. William Q. Boelhower. London: Routledge press