بررسی تحلیلی منابع اقتباس داستان آب زندگی اثر صادق هدایت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری زبان و ادبیّات فارسی، دانشکده ادبیّات علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

چکیده

داستان «آب زندگی» یکی از داستان­های مجموعۀ زنده­به­گور اثر صادق هدایت است. این داستان در گونۀ داستان­های تمثیلی به­نگارش درآمده است و در جای­جای آن، ارجاعاتی به ادبیّات کهن و کلاسیک فارسی و متن مقدّس قرآن کریم وجود دارد. در جستار پیش رو تلاش بر آن است تا ضمن بیان منابع اقتباس و الهام نویسنده از متون پیشین، به این مسئله پاسخ داده شود که نویسنده، متون پیشین را با دخل و تصرّف و خلاّقیت در متن خود گنجانده یا اینکه بی­کمترین دخل و تصرّفی آن­ها را به متن خود راه داده و مقلّد صرف باقی مانده است؟ روش پژوهش به­صورت توصیفی - تحلیلی و کتابخانه­ای؛ با تکیه بر پژوهش­های صورت­گرفته در این باب است. با بررسی منابع اقتباس نویسنده، این نتیجه حاصل شد که منابع مورد اقتباس نویسنده، داستان حضرت یوسف (ع) در قرآن کریم، داستان­های شاه فریدون و داستان رستم و اسفندیار در شاهنامة فردوسی و همچنین یکی از حکایت­های گلستان سعدی است. به­طور کلّی، نویسنده رویکردی خلاّقانه و همراه با دخل و تصرّف در چگونگی به­کارگیری این منابع درپیش گرفته است. درنتیجه اثرش می­تواند در چگونگی به­کارگیری متون ادبی کهن و متون مقدس، به­مثابة الگویی فراروی نویسندگان قرار گیرد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analytical Study of Sources Adapted from the Story of Water of Life by Sadegh Hedayat

نویسنده [English]

  • Alireza Shahrestani
Ph.D. in Persian Language and Literature, Faculty of Literature, Humanities, Razi University, Kermanshah, Iran
چکیده [English]

The story of "Water of Life" is one of the stories of Sadegh Hedayat's in the collection of "Alive to the Grave". This story has been written in the genre of allegorical stories and there are references to ancient and classical Persian literature and the text of the Holy Quran. In this article, while stating the sources of the author's adaptation and inspiration from previous texts, an attempt has been made to answer the question of whether the author has included the previous texts in his text with intrusion, appropriation, and creativity, or whether with the least intrusion and appropriation, they have entered the text and remained a mere imitator? The research method in this paper is descriptive-analytical and library; relying on research in this area. Examining the sources adapted by the author, it was concluded that the sources quoted by the author are the story of Prophet Yusuf (AS) in the Holy Quran, Ferdowsi's Shahnameh, in the stories of Shah Fereydoun, and the story of Rostam and Esfandiar and also one of the anecdotes of Golestan Saadi. In general, the author has mostly taken a creative and intrusive approach to how to use these resources. As a result, his work can be a model for writers on how to use ancient literary texts and holy texts.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Water of Life
  • Sadegh Hedayat
  • Adaptation
  • Ancient Texts
  • Holy Texts
قرآن کریم
اسلامی ندوشن، محمدعلی (1369)، داستان داستان­ها، چاپ سوم، تهران: دستان.
انوار، عبدالله (1375)، تعلیقه براساس الاقتباس خواجه نصیر توسی، جلد اول (متن اساس الاقتباس)، تهران: مرکز.
حسن­زاده میرعلی، عبدالله؛ حسن اکبری بیرق و فاطمه زمانی (1395)، «روابط بینامتنی رمان فریدون سه پسر داشت یا داستان فریدون در شاهنامه»، دوفصلنامة علوم ادبی، سال 6، شمارۀ 8، صص 54-81.
حیدرنیای راد، زهره و علی­رضا شعبانلو (1396)، «تحلیل اسطورۀ سیمرغ در شاهنامه فردوسی»، کهن­نامۀ ادب پارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هشتم، شمارۀ اول، صص 105-130.
سعدی، مصلح­الدّین (1395)، گلستان سعدی، تصحیح بهاءالدین خرمشاهی، چاپ پنجم، تهران: دوستان.
شیری، قهرمان (1389)، «تمثیل و تصویری نو از کارکردها و انواع آن»، کاوش­نامة زبان و ادبیّات فارسی، شمارة 20، صص 33-54.
فتوحی، محمود (1389)، بلاغت تصویر، تهران: سخن.
فردوسی، ابوالقاسم (1380)، شاهنامۀ فردوسی، دفتر دوم، تصحیح مصطفی جیحونی، چاپ اوّل، تهران: شاهنامه‌پژوهی.
قاسمی­پور، قدرت و آرش آذرپناه (1394)، «داستان کوتاه تمثیلی در ادبیّات معاصر ایران»، فصلنامۀ پژوهش­های ادبی، سال 12، شمارۀ 47، صص 38-68.
قربانی، محمدرضا (1372)، نقد و تفسیر آثار صادق هدایت، چاپ دوم، تهران: ژرف.
کزازی، میر جلال­الدین (1368)، از گونه­ای دیگر، چاپ اوّل، تهران: مرکز.
محمدی کله­سر، علیرضا (1395)، «داستان تمثیلی؛ ساختار، تفسیر و چندمعنایی»، دوفصلنامۀ زبان و ادبیّات فارسی، سال 24، شمارۀ 81، صص 258-273.
میرصادقی، جمال (1394)، عناصر داستان، چاپ نهم، تهران: سخن.
هدایت، صادق (1342)، زنده­ به­ گور، چاپ ششم، تهران: امیرکبیر.