نقد رمان «موسم الهجرة إلی الشمال» براساس مؤلفه‌های رمان مدرن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیّات عربی، دانشکدۀ ادبیّات، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

2 کارشناس‌ارشد زبان و ادبیّات عربی، دانشکدۀ ادبیّات، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

چکیده

مدرنیسم را در ساده‌ترین تعریف، می‌توان دگرگونی در همۀ عرصه‌های زندگی فکری و اجتماعی انسان معاصر دانست. در دوران معاصر، رشد پرشتاب اقتصادی و صنعتی، هنجارها و ارزش­های سنّتی را در جوامع انسانی تغییر داده است. از آن­جا که ادبیّات، آینۀ تمام­نمای اجتماع است، طبیعتاً از تحوّلات اجتماعی اثر می‌پذیرد. هم­زمان با پیدایش هنر و ادبیّات مدرن در سایر کشورها، رمان­های عربی نیز تحت تأثیر این تحوّلات قرار گرفتند؛ امّا بحث و گفتگوی نقّادانه و اصولی در این زمینه اندک است. با پیدایش ادبیّات مدرن، معیارهای حاکم بر آثار ادبی دست­خوش تغییر شده است. یکی از گونه­های ادبی که تأثیرات شدیدی از جریان مدرنیسم پذیرفته، رمان است. رمان موسم الهجرة إلی الشّمال،اثر طیّب صالح، داستان­پرداز سودانی است که در آن نویسنده سعی کرده است با تأثیرپذیری از مؤلّفه­های مدرنیسم، اثری پسااستعماری بیافریند. در پژوهش حاضر، با تکیه بر روش تحلیلی- توصیفی، مؤلّفه­های مدرنیسم؛ مانند شعرگونگی، زمان­پریشی، تنوّع زاویۀ دید، درآمیختگی واقعیت با خیال و ... در این اثر، بررسی و تحلیل شده است. یافته­ها بیانگر آنند که مؤلّفه­های شعرگونگی و زمان­پریشی، از برجسته­ترین شاخصه­­های مدرنیسم در این رمانند و نمود بیشتری نسبت به دیگر مؤلّفه‌ها دارند. البتّه این امر، ناشی از درون­مایه و بافت خاصّ موضوع رمان است.

 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Review of the Novel “The Season of Migration to the North” According to the Components of the Modern Novel

نویسندگان [English]

  • Aliakbar Noresideh 1
  • Parviz Jahanshahlo 2
1 Assistant Professor of Arabic Language and Literature, Faculty of Literature, Semnan University, Semnan, Iran
2 Master of Arabic Language and Literature, Faculty of Literature, Semnan University, Semnan, Iran
چکیده [English]

Modernism, in its simplest form, is as follows: transformation in all dimensions of intellectual and social life of the contemporary human. In contemporary era, economic and industrial growth has changed the traditional norms and values in human societies. Since literature reflects the whole view of the community, it is naturally affected by social change. In company with the emergence of modern art and literature in other countries, Arabic works were also influenced by these developments. But, unfortunately, there is few critical and normative debate on this issue. With the advent of modern literature, the standards governing literary works have changed. One of the broadest literary types influenced by modernism is the novel. One of the greatest literary types influenced by modernism is the novel. The novel “The Season of Migration to the North” is the work of Tayyeb Saleh's, a Sudanese storyteller, in whom the author tried to influence the components of modernism and creates a Post-colonial work. The present study emphasis on the descriptive-analytical method, analyzing the components of modernism like ‎poetics, anachronism, visibility angle variation, reality merging with imagination, and so on. The findings indicate that the poetics and anachronism are one of the most prominent components of the novel.

 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Modernism
  • New Novel
  • Tayyeb Saleh's
  • The Season of Migration to the North
احمدیان ­کیسمی، علی و همکاران (1397)، «نگاهی به درونمایه­های اجتماعی در رمان­های طیّب صالح سودانی»، مطالعات ادبیّات تطبیقی، سال دوازدهم، شمارۀ 46، صص 323-345.
ایدل، له اون (1367)، قصّة روان­شناختی نو، چاپ نخست، تهران: شباویز.
باغجری، کمال و شهریار نیازی (1394)، «خوانش پسااستعماریِ رمان موسم هجرت به شمال اثرّ طیّب الصالح»، ادب عربی تهران، سال هفتم، شمارۀ 1، صص 61-86.
برکات، حلیم (2011)، غربة الکاتب العربی، بیروت: دارالسّاقی.
بیات، حسین (1387)، داستان­نویسی جریان سیّال ذهن، تهران: سحاب.
بی‌نیاز، فتح‌الله (1388)، درآمدی بر داستان‌نویسی و روایت‌شناسی، چاپ دوم، تهران: افراز.
پاینده، حسین (1395)، داستان کوتاه در ایران (داستان‌های مدرن)، جلد 2، تهران: نیلوفر.
--------- (1393)، مدرنیسم و پسامدرنیسم در رمان، تهران: نیلوفر.

جاهد، مریم (1394)، تحلیل رمان موسم الهجرة إلی الشّمال برمبنای کارکرد راوی و مصطفی سعید، پایان­نامۀ کارشناسی­ارشد، استادان راهنما: فرهاد رجبی و هادی شعبانی چافجیری، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، رشت: دانشگاه گیلان.

حرّی، ابوالفضل (1390)، «وجوه بازنمایی گفتمان روایی: جریان سیاّل ذهن و تک‌گویی درونی)، فصلنامۀ پژوهش ادبیّات معاصر جهان، شمارة 61، صص 25-40.
داد، سیما (1387)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ چهارم، تهران: مروارید.
ریمون کنان، شلومیت (1387)، روایت داستانی: بوطیقای معاصر، ترجمۀ ابوالفضل حرّی، تهران: نیلوفر.
شاهین، محمّد (2001)، آفاق الرّوایة (البنیة و المؤثرات)، دمشق: اتّحاد الکتاب العرب، الطّبعة الأولی.
صالح، طیّب (2010)، الأعمال الکاملة، بیروت: دارالعودة.
---------------- (1981)، موسم الهجرة إلی الشّمال، بیروت: دارالعودة.
صالح، فخری (2009)، فی الرّوایة العربیة الجدیدة، الطّبعة الأولی، بیروت: دارالعربیة للعلوم ناشرون.
صالحی، پیمان (1394)، «نگرشی تحلیلی بر سرعت روایت در رمان­های جای خالی سلوچ و موسم الهجرة إلی الشّمال، با تکیه بر نظریۀ روایت­شناسی ژرار ژنت»، متن­پژوهشی ادبی، سال 19، شمارۀ 66، صص 37-64.
طرابیشی، جورج (1997)، شرق و غرب؛ رجولة و أنوثة، بیروت: دار الطلیعة.
علوی مقدّم، مهیار (1377)، نظریه­های نقد ادبی معاصر (صورت­گرایی و ساختارگرایی)، تهران: سمت.
قربانی، زهره و مینا عربی (1397)، «تحلیل نشانه­شناسی فرهنگی رمان موسم الهجرة إلی الشّمال، برمبنای الگوی طبیعت و فرهنگ»، لسان مبین، دورۀ 9، شمارۀ 32، صص81-100.
لاج، دیوید (1391)، هنر داستان­نویسی، ترجمۀ رضا رضایی، چاپ دوم، تهران: نی.
لوته، یاکوب (1388)، مقدّمه­ای بر روایت در سینما، ترجمۀ امید نیک­فرجام، تهران: مینوی­فرد.
محمّدی، اویس، وهمکاران (1397)، «تحلیل کارکرد «زبان و آموزش» استعمارگر در گفتمان پسااستعماری موسم الهجرةإلی الشّمال بر اساس نظم­های سه­گانۀ لاکان»، مجلّۀ انجمن ایرانی زبان و ادبیّات عربی، شمارۀ 47، صص 79-96.
محمّدی، مجید و خلیل پروینی (1392)، «تقابل مکان و کارکردهای آن در رمان موسم الهجرةإلی الشّمال»، نقد ادب معاصر عربی، دورۀ 3، شمارۀ 5، صص 1-40.
مدقن، کلثوم (2005)، «دلالة المکان فی روایة موسم الهجرة إلی الشّمال للطیّب صالح»، مجلّة الآداب و اللّغات، جامعة ورقلة- الجزائر، العدد الرابع، صص 140-156.
میرصادقی، جمال (1376)، عناصر داستان، تهران: سخن.
میرغنی، هاشم (2012)، طیّب صالح و إشکالیات الخطاب النّقدی، جامعة سودان للعلوم و التکنولوجیا، کلیة اللغات قسم اللّغة العربیة، مجلة علوم الإنسانیة.
Refference
Genette, Gerard (1980). Narrative Discourse. An essay in method. trans. Jane E. Lewin. Ithaca New York: Cornell University Press.