کاربردهای گروتسک در داستان‌های عامیانه با تکیه بر اسکندرنامۀ نقّالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری زبان و ادبیّات فارسی، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

3 استاد گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

با تأسیس حکومت صفوی، ایران وارد مرحلۀ جدیدی از تاریخ و ادبیّات شد. توجّه خاص به فرهنگ عامّه در این دوره سبب رواج ادبیّات و قصّه­های عامیانه گردید. پرداختن به قصّه­های عامیانه در این دوره، تنها به قصد سرگرمی و حفظ ارزش­های قومی و وقایع تاریخی نیست، بلکه بازتاب وقایع سیاسی، اجتماعی، مسائل اخلاقی و انتقاد از حکمرانان جامعۀ عصر صفوی­ در قالبی طنزگونه است. این داستان­ها عموماً در قهوه‌خانه­ها و فضای عمومی- که مسائل اخلاقی در آن رعایت نمی­شد- روایت­می­گردید. اغراق، تضاد و تعارض، آمیختگی عناصر انسانی و حیوانی، زبان توهین­آمیز، دشنام، نفرین و قسم از ویژگی­های عمدۀ این قصّه­هاست که آن­ها را در ژانر گروتسک قرارمی­دهد. در این مقاله نویسندگان پس از بیان تعریف گروتسک و مشخّصه­های آن با روش توصیفی- تحلیلی و جمع­آوری یافته­ها به شیوۀ کتابخانه­ای و اسنادی به بررسی این­گونه در ادبیّات عامیانه با تکیه بر قصۀ اسکندرنامۀ تحریر نقّالی پرداخته و به این نتیجه رسیده­اند که ناقص­الخلقگی شخصیت­ها؛ مسخ، ازریخت­افتادگی، ظاهر نابهنجار و مشمئزکننده، همچنین اغراق، تضاد و تعارض، زبان توهین­آمیز، نفرین و شکنجه از مضامین گروتسکی این اثر است و به­نظرمی­رسد کارکرد آن بیان وقایع زمانه و انتقاد از آن است.
 


کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Grotesque Applications in Folk Stories Based on Narrative of Eskandar Nameh by Naghali

نویسندگان [English]

  • Fereshteh Sadat Hosseyni 1
  • Gholamhossein Sharifi Volodani 2
  • Isaac Toghyani Esfarjani 3
1 Ph.D. in Persian Language and Literature, Faculty of literature and Humanities, University of Isfahan, Isfahan, Iran
2 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, University of Isfahan, Isfahan, Iran
3 Professor, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, University of Isfahan, Isfahan, Iran
چکیده [English]

With the establishment of the Safavid government, Iran entered a new phase in history and literature. The special attention to popular culture during this period led to popular literature and folk tales. Addressing folk tales during this period is not only about entertaining and preserving ethnic values and historical events, but also reflecting political, social, ethical issues and criticizing the rulers of the Safavid society in a humorous fashion. These stories were generally narrated in cafes and public spaces where ethical issues were not respected. Hyperbole, paradox, intermingling of human and animal elements, offensive language, profanity, cursing, are the main features of these stories that put them in the Grotesque genre. In this paper, after describing Grotesque and its characteristics, the authors have studied this species in folk literature by relying on Eskandar Nameh of transcriptive writing, by using a descriptive-analytic method and collecting the findings. The grotesque themes of this work appear to be a function of expressing the events of time and criticizing the inadequate characters (depersonalization, derangement, abnormal and disturbing appearance), hyperbole, paradox, and offensive language, torture and curse are Grotesque features in these works, and it seems, they function to express and criticize the events of the time.
Keywords: Folk literature, Eskandar Nameh by Naghali, Humor.

کلیدواژه‌ها [English]

  • satireFolk literature
  • Eskandar Nameh by Naghali
  • Humor

مراجع

آصف، محمّدهاشم (رستم­الحکما) (2537)، رستم­التواریخ، تصحیح، تحشیه و توضیحات و تنظیم فهرست­های متعدّد از محمّد مشیری، تهران: امیرکبیر.
پاکباز، رویین (1378)، دایره­المعارف هنر، نقّاشی، پیکره­سازی، گرافیک، تهران: فرهنگ معاصر.
تامسون، فلیپ (1390)، گروتسک، ترجمة فرزانه طاهری، تهران: نشر مرکز.
ثابت­قدم، خسرو (1383)، «گروتسک در نثر ناباکوف»، سمرقند، شمارة 3 و 4، صص 201-210.
جکسون، پیتر و لورنس لاکهارت (1390)، تاریخ ایران کمبریج، جلد ششم( قسمت دوّم)، ترجمة تیمور قادری، گلستان: مهتاب.
حضوری، سیما (1389)، «نشانه­های گروتسک»، ادبیّات و زبان­ها، گلستانه، شمارة 110، صص 59-60.
دشتی، سید محمّد (1378)، «قصّه­های عامیانه در عصر صفوی»، ادبیّات داستانی، شمارة 52، صص 10-17.
ذکاوتی قراگزلو، علیرضا (1383)، اسکندر و عیّاران (تلخیصی از کلّیات هفت جلدی اسکندرنامۀ نقّالی منوچهرخان حکیم)، تهران: نشر نی.
ذوالفقاری، حسن؛ بهادر باقری و ندا حیدرپور (1392)، «جنبه­های مردم­شناختی داستان اسکندرنامۀ نقّالی»، ادب‌پژوهی، شمارة 23، صص 35-65.
راستی­یگانه، فاطمه (1388)، «جستاری در گروتسک»، هنر و معماری، دورة جدید، شمارة 69، صص 116-118.
زرّین­کوب، عبدالحسین (1384)، روزگاران، تاریخ ایران از آغاز تا سقوط پهلوی، تهران: سخن.
صفا، ذبیح­الله (1373)، تاریخ ادبیّات در ایران، تهران: فردوس.
غفّاری­کاشانی، قاضی احمد (1404)، تاریخ نگارستان، تصحیح، مقدّمه و تذییل مرتضی مدرس گیلانی، تهران: کتابفروشی حافظ.
فلسفی، نصرالله (1347)، زندگانی شاه عبّاس اوّل (خصوصیات جسمی، روحی، اخلاقی و ذوقی او)، جلد دوّم، تهران: دانشگاه تهران.
لوتر آدامز، جیمز و ویلسون یتس (1394)، گروتسک در هنر و ادبیّات، ترجمة آتوسا راستی، تهران: قطره.
مکاریک، ایراناریما (1384)، دانشنامة نظریه­های ادبی معاصر، ترجمة مهران مهاجر و محمّد نبوی، تهران: آگاه.
نولز، رونلد (1391)، شکسپیر و کارناوال پس از باختین، ترجمة رؤیا پورآذز، تهران: هرمس.
یعقوبی­جنبه­سرایی، پارسا و طیبه فشی (1390)، «گروتسک (طنز آمیخته) در آثار جمالزاده»، فصلنامة تخصّصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال چهارم، شمارة سوّم، پیاپی 13، صص 245-254.
References
Bakhtin , Mikhail (1984), Rabelais and his world, Translated By Helene Iswlsky, 1-508.
Baldick, Chris (1992), Oxford Dictionary of literary Terms, Oxford: Oxford university , press, pp. 1-291
Cuddon, J. A. (2013), A Dictionary of literary Terms and literary theory, (Eds. Birchwood M., Velickovic, V., Dines, M. and Fiske, S.), Blackwell Publishers.pp. 1-801.
Hagerty, Oral Marguerite (1944), The Grotesque Artist-Robert Browning, p.p 1- 165
Bloom, Harold (2004), the grotesque, edited and with an introduction by Harold Bloom, volume editor, Blake Hobby, p. p. 1- 237
Wright, Thomas (1865), A History of carivature & grotesque, Chatto and Windus, Oxford University.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار