تنوع «صداها» در رمان های احمد محمود

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خلیج فارس، بوشهر، ایران

چکیده

نظریه چندصدایی (polyphony) باختین یکی از شیوه‌های کارآمد در مطالعه رمان‌های واقع‌گرا و اجتماع محوری است که به بازنمایی حیات فکری و فرهنگی ملت‌ها می‌پردازند. باختین در این نظریه از اصطلاح «صدا» برای ارجاع به ایدئولوژی‌های افراد مختلف بهره برده است. جامعه ایرانی در طول تاریخ معاصر خود، تحولاتی را تجربه کرده که زمینه‌ساز پیدایی اندیشه‌ها و رویکردهای نوین شده است. بازتاب این تحولات را در بسیاری از رمان‌های معاصر می‌توان مشاهده کرد. احمد محمود یکی از نمایندگان رمان واقع‌گرای اجتماعی است که به ویژه در چهار رمان خود «همسایه‌ها»، «داستان یک شهر»، «مدار صفر درجه» و «زمین سوخته»، جامعه ایرانی و تحولات سیاسی- اجتماعی آن را در دل تاریخی سی ساله (از سال‌های پایانی دهه بیست تا پایان دهه پنجاه) به تصویر کشیده است. او در این آثار، فضایی مناسب برای حضور صداهای متفاوت فراهم آورده و آثار او را می‌توان مصادیق چندصدایی در رمان ایرانی به شمار آورد. پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی و با کاربست نظریه چندصدایی باختین، به بررسی چندصدایی در این چهار رمان پرداخته است. نتیجه به دست آمده علاوه بر اثبات چندصدایی در این آثار، نشان می‌دهد که در رمانهای «همسایه-ها»، «داستان یک شهر» و «مدار صفر درجه» سه صدای «اسلام‌گرایی»، «چپ‌گرایی» و «ملی‌گرایی» رو در روی هم قرار گرفته و به تبع تحولات سیاسی و اجتماعی، تقویت یا تضعیف شده‌اند. در «زمین سوخته» که رویدادهای آن پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در جنگ میان ایران و عراق رخ می‌دهد، دو صدای اصلی انعکاس یافته صدای «موافقان» و «مخالفان» جنگ است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Polyphony in the Novels of Ahmad Mahmoud

نویسنده [English]

  • Leila Rezaei
Department of Persian Language & Literature, Faculty of Humanities, Persian Gulf University, Bushehr, Iran
چکیده [English]

Bakhtin's theory of 'polyphony' effectively studies realistic and community-oriented novels that represent the intellectual and cultural life of nations and the changes they experienced. Bakhtin used the term "voice" to refer to beliefs and ideologies in this theory. Throughout its contemporary history, Iranian society has experienced fundamental changes that caused the emergence of new ideas, beliefs and approaches. Ahmad Mahmoud is one of the representatives of the social realist novel in contemporary Persian literature. He depicts Iranian society and its changes through about 30 years of Iranian contemporary history (from the last years of the twenties to the end of the fifties), especially in his four novels "Neighbors," "The Story of a City," "Zero Degree Orbit" and "Scorched Earth." In these works, he has provided suitable conditions for 'polyphony,' so his works can be considered good examples of polyphony in Iranian novels. This article has studied these four novels by descriptive-analytical method and by applying Bakhtin's theory of 'polyphony.' The result shows that the three voices of "Islamism," "Marxism" and "Nationalism" are the prominent voices in the three novels "Neighbors," "The Story of a City" and "Zero Degree Orbit," which have been strengthened or weakened according to political and social developments. But the "Scorched Earth" events occurred during the Islamic Revolution and the war between Iran and Iraq. This novel has two opposite voices: agreement and opposition against war.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "
  • Polyphony"
  • Bakhtin"
  • Novel"
  • , "
  • Ahmad Mahmoud"