بررسی تطبیقی مؤلفه‌های ادبیات گوتیک در ادبیات داستانی بر اساس مکتب فرانسه(مبتنی بر سه اثر اروپایی و چهار اثر ایرانی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران.

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران.

چکیده

ادبیات تطبیقی در مفهوم فرانسوی آن امکان درک شباهت‌ها و یا تفاوت‌های موجود در بین آثار ادبی را فراهم می‌نماید. ادبیات گوتیک به‌عنوان یکی از شیوه‌های داستان‌نویسی، ژانری است که در قرن هیجدهم ظهور یافت و ویژگی عمدة آن ایجاد ترس و وحشت و خلق فضاهای موهوم و مالیخولیایی با تکیه بر شخصیت‌هایی روان‌رنجور بود. هوراس والپول، اولین رمان گوتیک را با عنوان قلعه اوترانتو در سال 1764 نوشت و پس از او نویسندگان بسیاری راه او را ادامه دادند. جریان داستان‌نویسی فارسی معاصر نیز از این ژانر تأثیر پذیرفت و آثار بسیاری در این حوزه به نگارش درآمد. با وجود این تأثیرپذیری، جای خالی بررسی تطبیقی این ژانر در آثار نویسندگان اروپایی و ایرانی مشهود است. این پژوهش با روش تحلیلی- تطبیقی به بررسی آن دسته از آثاری پرداخته است که قرابت و همخوانی بیشتری با شاخصه‌ها و مؤلفه‌های ادبیات گوتیک دارند و بر اساس اصول مکتب فرانسه، وجوه اشتراک و افتراق آن‌ها را بررسی، تحلیل و مقایسه کرده‌است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که نویسندگان ایرانی تأکیدی در استفادة مستقیم از اصول این مکتب نداشته‌اند، هر قرابتی که بین آثار این نویسندگان با گوتیک‌نویسان اروپایی وجود دارد، بیشتر محصول تأثیرپذیری غیرمستقیم این نویسندگان از داستان‌های گوتیک در ادبیات جهان است. بر این اساس باید گفت تأثیرپذیری داستان‌نویسان ایرانی از این مکتب به سه شیوة تقلیدی، دگردیسی و ابتکاری بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A comparative study of Gothic literature components in fiction based on the French school (Based on three European and four Iranian works)

نویسندگان [English]

  • Fereshteh Maleki 1
  • Alireza Shohani 2
1 Ph.D student of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Department of Persian Literature, University of Ilam, Ilam, Iran.
2 Associate Professor of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Department of Persian Literature, University of Ilam, Ilam, Iran.
چکیده [English]

Comparative literature, in its French sense, provides the possibility to understand the similarities or differences between literary works. Gothic literature, as one of the ways of writing stories, is a genre that has emerged in the 18th century. It mainly focused on creating fear and terror, illusory and melancholic atmospheres based on neurotic characters. Horace Walpole wrote the first Gothic novel, "The Castle of Otranto" in 1764, and many writers followed his lead. Persian Contemporary fiction writing was also influenced by this genre and many works were written in this field. Despite this influence, there is a gap in the comparative study of this genre in the works of European and Iranian authors. This research, using the analytical-comparative procedure, has examined those works that have more affinity and consistency with the characteristics and components of Gothic literature. Furthermore, following the principles of French school of thought, it has examined, analyzed, and compared their commonalities and differences. The findings of the research show that Iranian writers did not emphasize the direct use of the principles of this school of thought. The existence of any similarities between the works of these writers and European Gothic writers is mostly the product of the indirect influence of these writers from Gothic stories in world literature. Based on this, it should be said that Iranian story writers were influenced by this school in three ways comprising imitation, metamorphosis, and innovation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Gothic literature
  • European and Iranian Gothic literary works
  • Comparison and synchronization
  • French school of thought
آبرامز، ام.اچ. (1384) فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی. ترجمه‌ سعید سبزیان. تهران: رهنما.
آلوت، میریام. (1380) رمان به روایت رمان‌نویسان. ترجمه‌ علی‌محمد حق‌شناس. تهران: مرکز.
استوکر، برام. (1395) دراکولا. ترجمه سید علیرضا شاهرودی. تهران: صدای معاصر.
باتینگ، فرد. (1389) گوتیک. ترجمه‌ علیرضا پلاسید. تهران: افراز.
بیشاپ، لئونارد. (1383) درس‌هایی دربارة داستان‌نویسی. ترجمه‌ محسن سلیمانی، چاپ سوم. تهران: سورة مهر.
بی‌نیاز، فتح‌الله. (1388) درآمدی بر داستان‌نویسی و روایت‌شناسی. تهران: افراز.
کادن، جی. ای. (1386) فرهنگ ادبیات و نقد نو، چاپ دوم. ترجمه‌ کاظم فیروزوند. تهران: شادگان
گلشیری، هوشنگ. (1368)  شازده احتجاب، چاپ هشتم. تهران: نیلوفر.
والپول، هوراس. (1390)  قلعة اوترانتو. ترجمه کاوه میرعباسی: قطره.
وایلد، اسکار. (1393)  تصویر دوریانگری. ترجمه محسن سلیمانی. تهران: افق.
ولک، رنه و آوستن وارن. (1373) نظریه ادبیات. ترجمه ضیاء موحد و پرویز مهاجر. تهران: علمی و فرهنگی.
هدایت، صادق. (1383)  بوف کور. تهران: دنیای دانش.
هدایت، صادق. (1384 الف)  سه قطره خون. تهران: امیرکبیر.
هدایت، صادق. (1384 ب)  سگ ولگرد. تهران: دنیای دانش.
اسحاقیان، جواد. (1394) «گجسته دژ به‌عنوان داستان گوتیک». ماهنامه ادبیات داستانی چوک، شماره 94.
بی‌نیاز، فتح‌الله. (1385) «داستان گوتیک و تمایل بشر به شر». ماهنامه ماندگار، صص 3-17.
حسن‌زاده میرعلی، عبدالله. (1393) «مشخصه‌های ادبیات گوتیک در ملکوت بهرام صادقی». فصلنامه تخصصی مطالعات داستانی، سال دوم، شماره سوم، صص 21-34.
سهراب‌نژاد، علی‌حسن؛ پناهی، مریم. (1393) «بررسی تطبیقی عناصر گوتیک در گودال و آونگ ادگار آلن پو و گجسته دژ صادق هدایت». فصلنامه تخصصی مطالعات داستانی، شماره چهارم، صص 60-75.
نجومیان، امیرعلی. (1391) «به سوی تعریفی تازه از ادبیات تطبیقی و نقد تطبیقی». پژوهش‌های ادبی، فصلنامه علمی- پژوهشی انجمن زبان و ادبیات فارسی، سال نهم، شماره 38، زمستان ، صص 115- 138.