تحلیل شخصیّت رستم در هفت‌خوان بر اساس نظریه روان‌شناختی شخصیّت مزلو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهرکرد، ایران.

2 استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهرکرد، ایران.

3 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهرکرد، ایران

چکیده

جهان داستان، قلمرو وسیعی است که از حیث حضور شخصیّت‌ و رفتارهای انسانی در آن‌ می‌تواند موضوع نقد روان‌شناختی و بستر مناسبی برای این‌گونه پژوهش‌ها باشد. در این میان داستان‌های شاهنامه با شخصیّت‌های فراوان از آثاری است که در آن، میان دنیای داستان و جهان واقعی به‌خوبی پیوند ایجاد شده‌است. رستم، شخصیّت اسطوره‌ای شاهنامه، الگوی جسمانی و معنوی ایرانیان است. شخصیّتی که نه هاله تقدّس او را فراگرفته و نه همچون انسان‌های عادّی است. رفتار این شخصیّت، همه مسائل شخصی، اجتماعی و انسانی را در برمی‌گیرد. از راه‌های شناخت شخصیّت رستم، پرداختن به ذهن و رفتار او براساس عملکردش است. مزلو، روان‌شناس آمریکایی، در نظریه شخصیّت خود با دیدگاهی متفاوت نسبت به روان‌کاوان و رفتارگرایان، به ابعاد روانی انسان می‌پردازد. در نظریة او هم به مسائل جسمی و هم به امور معنوی توجّه شده ‌است. با ارزیابی شخصیّت رستم از تولّد تا مرگ، براساس هرم نظریه شخصیّت مزلو مشخّص می‌شود او به چه مرحله‌ای از خودشکوفایی رسیده‌است. در این پژوهش سعی شده‌است شخصیّت او بر اساس این نظریه و با توجّه به هفت‌خوان بررسی شود. شاخص‌های رفتاری رستم در این داستان، نشان از سیر حرکتی او از فعّالیت‌های مادّی به سوی خودشکوفایی است. عبور از مسائل جسمانی، احساس امنیت و اعتمادبه‌نفس، عشق به وطن، احترام متقابل و تدبیر و تشخیص که از لوازم خودشکوفایی است از بررسی شخصیّت رستم  در این داستان به‌دست می آید. قابلیت رستم در انتقال تفکّر اسطوره‌ای که از یک سو، نشان از تکامل نسبی شخصیّت اوست و از سوی دیگر، مقبولیت عام را در پی دارد، با استفاده از هرم مزلو به اثبات می‌رسد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Rostam's personality analysis in Seven Station based on Maslow's psychological theory

نویسندگان [English]

  • Fakhri Zarei 1
  • Kazem Mousavi 2
  • Ali Mohammadi Asiabadi 3
1 Ph.d. Candidate of Persian language and literature, Faculty of Literature and Humanities, University of shahrekord, shahrekord, Iran.
2 Professor, Department of Persian language and literature, Faculty of Literature and Humanities, University of Shahrekord, Shahrekord, Iran.
3 Associate Professor, Department of Persian language and literature, Faculty of Literature and Humanities, University of Shahrekord, Shahrekord, Iran.
چکیده [English]

The world of story is considered as an extensive realm in which the presence of personality and human behavior can be the subject of psychological criticism and a suitable platform for conducting research in this respect. In the meantime, the stories of Shahnameh with multiple characters are among the works in which a good connection is established between the world of fiction and the real world. Rostam, the mythical character of Shahnameh, is the physical and spiritual model of Iranians. A person who is not surrounded by the aura of holiness and is not like ordinary human beings. The behavior of this character encompasses all personal, social, and human concerns. One of the ways to know Rostam's personality is to deal with his mind and behavior based on his performance. In his theory of personality, Maslow, an American psychologist, deals with the psychological dimensions of man holding a diverse perspective of psychoanalysts and behaviorists. In his theory, both physical and spiritual issues are considered. Rostam's personality from birth to death can be evaluated based on Maslow's theory of personality pyramid to determine what stage of self-fulfillment he has reached. In this research, an attempt has been made to examine his personality based on this theory and with regard to Seven Station. Rostam's behavioral characteristics in this story show his movement from material activities to self-fulfillment. Passing through physical issues, feeling of security and self-confidence, love for the homeland, mutual respect, and tact and discernment, which are the tools of self-fulfillment, are obtained from examining Rostam's character in this story. Rostam's ability to convey a mythical thought, which on the one hand indicates the relative evolution of his personality and on the other hand leads to general acceptance, is proved by using the Maslow pyramid.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shahnameh
  • Haftkhan
  • Rostam
  • Maslow
  • Self-fulfillness

مراجع

آیدنلو، سجّاد. (1390) دفتر خسروان، چاپ اوّل. تهران: سخن.
امامی، نصرا.... (1393) مبانی و روش‌های نقد ادبی، چاپ پنجم. تهران: جامی.
جرارد، سیدنی؛ ام، لندسمن، تد. (1386) شخصیّت سالم از دیدگاه روان‌شناسی انسان‌گرا، چاپ اوّل. ترجمة فرهاد منصّف. اصفهان: جهاد دانشگاهی.
خسروی، اشرف. (1394) شاهنامه از دیدگاه روان‌شناسی تحلیلی یونگ، چاپ اوّل. تهران: انتشارات علمی ‌فرهنگی.
داودنیا، نسرین؛ سراج خرّمی، ناصر؛ جولازاده‌اسمعیلی، علی‌اکبر. (1393) «نقد شخصیّت کیخسرو براساس نظریة آبراهام مزلو». نشریة ادبیات حماسی، دورة 1، شمارة 2، صص 25 تا 46.
راس، آلن اُ. (1375) روان‌شناسی شخصیّت (نظریه ها و فرآیندها)، چاپ دوم. ترجمة سیاوش جمال‌فر. تهران: روان.
رستگارفسایی، منصور. (1379) اژدها در اساطیر، چاپ اوّل. تهران: طوس.
رستگار فسایی، منصور. (1381) فردوسی و هویت‌شناسی (مجموعه مقالات دربارة شاهنامة فردوسی)، چاپ اوّل. تهران: طرح نو.
رضا، فضل ا.... (1369) پژوهشی در اندیشه‌های فردوسی، چاپ اوّل. تهران: انتشارات علمی ‌فرهنگی.
ریاحی، محمّدامین. (1393)  فردوسی، چاپ ششم. تهران: طرح نو.
زرّین‌کوب، عبدالحسین. (1381)  نامورنامه دربارة فردوسی و شاهنامه، چاپ اوّل. تهران: سخن.
ستّاری، رضا؛ صفّارحیدری، حجّت؛ محرابی‌کالی، منیره. (1394) «شخصیّت رستم براساس داستان رستم و اسفندیار در شاهنامه و نظریة خودشکوفایی آبراهام مزلو». متن‌پژوهی ادبی، دورة 19، شمارة 64، صص 83 تا 109.
شاملو، سعید. (1388) مکتب‌ها و نظریه‌ها در روان‌شناسی شخصیّت، چاپ نهم. تهران: رشد.
شولتز، دوان پی؛ شولتز، سیدنی الن. (1398) نظریه‌های شخصیّت، چاپ چهل‌وسوم. ترجمة یحیی سیّدمحمّدی. تهران: ویرایش.
شولتس، دوآن. (1397) روان‌شناسی کمال (الگوهای شخصیّت سالم)، چاپ بیست‌وسوم. ترجمة گیتی خوشدل. تهران: پیکان.
شیرخدا، طاهره. (1397) بررسی عزّت نفس در شاهنامة فردوسی، مقطع کارشناسی‌ارشد، استاد راهنما: گلشنی، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، مجتمع دانشگاهی ولیعصر.
فردوسی، ابوالقاسم. (1369) شاهنامه. به کوشش جلال خالقی مطلق، ج 2، چاپ اوّل. کالیفرنیا: مزدا.
فیست، جس؛ فیست، گریگوری جی. (1390)  نظریه‌های شخصیّت، چاپ ششم. ترجمة یحیی سیّدمحمّدی. تهران: روان. 
کرمی شاهیوندی، قاسم. (1391) تحلیل شخصیّت گشتاسپ و اسفندیار در شاهنامه با رویکرد روان‌شناسی. مقطع کارشناسی‌ارشد. استاد راهنما: صحرایی. لرستان: دانشکدة ادبیات و علوم انسانی.
کریمی، یوسف. (1378) روان‌شناسی شخصیّت، چاپ پنجم. تهران: نشر ویرایش.
مزلو، آبراهام. (1367) انگیزش و شخصیّت، چاپ اوّل. ترجمة احمد رضوانی. مشهد: آستان قدس رضوی.
مزلو، آبراهام. (1374) افق‌های والاتر فطرت انسان، چاپ اوّل. ترجمة احمد رضوانی. مشهد: آستان قدس رضوی.
مزلو، آبراهام. (1381) زندگی در اینجا و اکنون «هنر زندگی متعالی»، چاپ اوّل. ترجمة مهین میلانی. تهران: فراروان.
مسکوب، شاهرخ. (1374) تن پهلوان و روان خردمند، چاپ اوّل. تهران: طرح نو.
مشرّف، مریم. (1385) شیوه‌ نامة نقد ادبی، چاپ اوّل. تهران: سخن.
هاشمی، جمال. (1382) پیغام سروش، چاپ دوم. تهران: سهامی انتشار.
یونگ، کارل‌گوستا. (1368) چهار صورت مثالی، چاپ اوّل. ترجمة پروین فرامرزی. مشهد: آستان قدس رضوی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار