بررسی ناسازگاری‌های شخصیّت/ قهرمان کودک در آثار داستانی جلال آل احمد (گلدسته‌ها و فلک، خواهرم و عنکبوت و جشن فرخنده)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

چکیده

داستان­های واقع­گرا، وجه غالب ادبیّات داستانی معاصر را تشکیل می­ دهد. آل احمد از نویسندگان پرکار در حوزۀ ادبیّات داستانی واقع­گرا بوده است که همواره انتقاد و اعتراض خود را به وضع موجود از طریق آثار داستانی مختلف نشان داده است. مهمترین رکن داستان­های او شخصیّت‌هایی هستند که نسبت به آنچه در اطرافشان می­ گذرد، معترض‌اند و به نحوی دچار ناسازگاری­ های رفتاری در قبال اطرافیان خود هستند. این ویژگی شخصیّت حتّا در قهرمانان کودک و نوجوان داستان­های آل احمد هم دیده می­ شود. در این مقاله ویژگی ­های شخصیّت‌های ناسازگار در قهرمانان کودک و نوجوان چند داستان تبیین و تحلیل شده است. قهرمان/ راوی در این داستان­ها به دلایل مختلف نمی‌تواند در خانواده و در جمع دوستان از خود همراهی و همدلی نشان دهد. بر این اساس دائم ناخرسندی و اعتراض وی به شکل ناسازگاری رفتاری بروز می­ کند. عباس قهرمان داستانی است که در جمع خانواده دائماً به سرزنش دیگران می­ پردازد و البته از جانب والدین نیز شماتت می‌­شود. روحیّات و افکار آل احمد و ویژگی ­های شخصیّتی او (معترض و منتقد و تا حدّی ناسازگار) در این داستان‌ها به‌روشنی دیده می ­شود. بر این اساس می توان قهرمان کودک را نسخه‌ای از نویسنده دانست که نوع نگاه و اندیشه‌های سیاسی و فرهنگی او را به خواننده منتقل می ­کند. البته در مواردی خاطرات کودکی نویسنده و تجربه ­های دوران کودکی در قالب داستان بیان شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Study of Maladjustment of Child Character/Hero in the Fictional Works of Jalal Al-e Ahmad (Minarets and Firmament, My Sister and the Spider and Auspicious Celebration)

نویسندگان [English]

  • Zeinab Khorshidi 1
  • Mohammad Taghavi 2
1 M.A student of Persian Language and Literature, Literature and Humanities Faculty, Ferdowsi University, Mashhad, Iran
2 Associate Professor of Persian Language and Literature , Humanities Faculty, Ferdowsi University, Mashhad, Iran.
چکیده [English]

Realistic stories are the dominant feature of contemporary fiction.Al-e Ahmad has been one of the most prolific writers in the field of realistic fiction, who has always expressed his criticism and objection of the current situation through various fiction works.The most important element of his stories are the characters who protest against what is going on around them and somehow have maladjusted behaviors with their associations. This characteristic can be seen even in the child and teenager heroes of Al-e Ahmad stories. In this article, the characteristics of maladjusted characters in child and teenager heroes are explained and analyzed. Hero/narrator in these stories cannot show his sympathy and empathy in the company of family and friends. According to this, his dissatisfaction and protest constantly manifests itself in the form of maladjusted behavior. Abbas is the protagonist of a story that constantly blames others in the family and, of course, he is being upbraid by his parents too. Al-e Ahmad’s spirits and thoughts and his personality traits (protester, criticizer and somewhat maladjusted) are clearly seen in these stories. Based on this, the child hero can be considered as a copy of the author who conveys the kind of his political and cultural views and thoughts to the reader. Of course, in some cases, the author’s childhood memories and experiences are told in the form of story.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Al-e Ahmad
  • Fictional Works
  • Maladjusted Character
  • Child and Teenager Hero
آل احمد، جلال. (1363) پنج داستان، چ 2. تهران: انتشارات رواق.
آل احمد، جلال. (1384). سنگی بر گوری، چ 1. تهران: جامه داران.
آل احمد، شمس. (1369)  از چشم برادر. قم: انتشارات کتاب سعدی.
اچ ترنر، جاناتان. (1378)  مفاهیم و کاربردهای جامعه شناسی، چ 1. ترجمۀ محمد فولادی و محمد عزیز بختیاری. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
احمدی، پریا. (1396) تیپ­شناسی شخصیت‌های داستانی جلال آل احمد براساس طبقه‌بندی انیه­گرام. کارشناسی ارشد. استاد راهنما: پارسا. کردستان: دانشگاه کردستان.
اسحاقیان، جواد. (1388) سایه‌های روشن در داستان‌های جلال ‌آل‌احمد، چ1. تهران: گل‌آذین.
افخمی‌نیا، مهدی؛ جواری، محمدحسین. (1396) «تحلیل ادبی- جامعه‌شناختی زن زیادی جلال آل احمد بر طبق الگوی لوسین گلدمن». پژوهش زبان و ادبیات فرانسه، شمارۀ 11، صص 41 - 58.
اکبری، ابوالقاسم. (1384) عوامل ناسازگاری کودک و نوجوان،  چ1. دماوند: رشد و توسعه.
امیری، علی. (1364) «ناسازگاری کودکان»، پیوند، خرداد،  شمارۀ 68، صص 36 - 38.
ایزانلو، امید. (1393) تحلیل و نقد جامعه‌شناختی داستان‌های جلال آل احمد و نجیب محفوظ. دکترای تخصصی. استاد راهنما: عبداللهی. مشهد: دانشگاه فردوسی.
حاتمی، هادی. (1389) «راز گلدسته‌ها». نشریۀ رشد آموزش و پرورش،  زمستان، شمارۀ 96، صص 92 - 97.
خسروی، اشرف؛ زارعی، فخری. (1397) «نقد جامعه‌شناختی داستان سه تار جلال آل احمد با رویکردی به خلاقیت نویسنده و شگردهای زیبایی شناختی داستان». فنون ادبی،  پاییز،  سال دهم،  شمارۀ 3، صص 65 - 78.
دانشور، سیمین. (1371) غروب جلال، چ 4. بهار. قم: نشر خرّم.
دهباشی، علی(گردآورنده). (1368) یادمان جلال آل‌احمد، چ 1. تهران: مؤسسة فرهنگی گسترش هنر.
دهقانی فیروزآبادی، محمدحسین. (1381) «رئالیسم پویا و جلال آل‌احمد». کاوش نامه، سال سوم،  شمارۀ 4، صص 15 - 41.
رنجبر، ابراهیم. (1389) «تأویل سیاسی اجتماعی داستان‌وارۀ سرگذشت کندوها». ادب پژوهی،  بهار، شمارۀ 11، صص 120 - 142.
زمانی‌نیا، مصطفی. (1374)  مکالمات جلال آل‌احمد. (پژوهش و ویرایش). تهران: انتشارات فردوس.
زیار، محمد؛ شرکت مقدم، صدیقه. (1388) «بررسی تطبیقی خواهرم و عنکبوت جلال آل احمد و بیگانۀ آلبر کامو». ادبیات تطبیقی جیرفت، بهار، سال پنجم، شمارۀ 9، صص 87 - 102.
سلامت، زهرا. (1389) تحلیل و بررسی عناصر داستان در «پنج داستان» جلال آل احمد. کارشناسی ارشد. استاد رهنما: پشت­دار. تهران: دانشگاه پیام نور.
شعاری‌نژاد، علی‌اکبر. (1364) فرهنگ علوم رفتاری. تهران: انتشارات امیرکبیر.
شهریاری، فاطمه. (1390)  نقد واقع‌گرایی اجتماعی در داستان‌های کوتاه جلال آل‌احمد بر اساس نظریه‌های لوکاچ و باختین؛ (از رنجی که می‌بریم، سه تار، پنج داستان). کارشناسی ارشد. استاد راهنما: نصراصفهانی. اصفهان: دانشگاه اصفهان.
عابدینی، حسن. (1366)  صد سال داستان‌نویسی در ایران. جلد اول ( از 1253 تا 1342)،  چ 1. تهران: نشر تندر.
عابدینی، حسن. (1368). صد سال داستان‌نویسی در ایران. جلد دوم ( از 1342 تا 1357)،  چ 1. تهران: نشر تندر.
عسگری‌حسنکلو، عسگر. (1387) نقد اجتماعی رمان معاصر فارسی (با تأکید بر ده رمان برگزیده)، چ1. تهران: نشر و پژوهش  فرزان روز.
قادری، فاطمه؛ کیانی، مریم؛  کاظمی زهرانی، مرضیه. (1395)  «بررسی تطبیقی مضامین اجتماعی در رمان ابن الفقیر اثر مولود فرعون و داستان مدیر مدرسه اثر جلال آل احمد». کاوش‌نامه ادبیات تطبیقی، زمستان، سال ششم،  شمارۀ 24، صص 119 - 140.
محسنی سی‌سخت، نسرین. (1391) بررسی سیمای کودکان در آثار داستانی جمال میرصادقی و جلال آل‌احمد. کارشناسی ارشد. استاد راهنما: ملک ثابت. یزد: دانشگاه یزد.
محمدی، آیت‌الله؛ محمدی، فاطمه. (1384) فرهنگ بازیهای محلی ایلام، جلد دوم. تهران: آریوحان.
محمودی جزه، سمیه‌سادات. (1392) بررسی سبک‌شناسانۀ داستان‌های کوتاه جلال آل‌احمد. کارشناسی ارشد. استاد راهنما: نیک‌منش. تهران: دانشگاه الزهرا.
منبری، شهلا. (1391) تیپ‌شناسی شخصیت‌های داستانی جلال آل احمد. کارشناسی ارشد. استاد راهنما: جعفری. تهران: دانشگاه پیام نور.