بررسی منظومۀ ناظر و منظور وحشی بافقی بر اساس الگوی ریخت شناسی پراپ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته، زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران

2 استاد، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران.

چکیده

ناظر و منظور سرودۀ وحشی بافقی یکی از شیواترین و جذاب‌ترین منظومه‌های ادبیات غنایی است که به استقبال از خسرو و شیرین نظامی سروده شده و با وجود بیانی شیوا و جذابیت داستانی، کمتر به آن توجه  شده است، نام این شاعر در ادبیات قرن دهم در مکتب واسوخت در زمرۀ تواناترین شاعران است؛ زیرا شاعرش با زبانی سهل و ممتنع و پر از صداقت همراه شده و از منظر ساختارگرایی مشابه برخی از قصه‌های پریان است. پراپ با طرح و تبیین ساختار روایی قصه‌های پریان، نشان داده است، قصه‌ها در عین تنوع، از نظر انواع قهرمان و عملکردشان دارای وحدت هستند. این مقاله درصدد است ساختار روایی داستان ناظر و منظور را بر اساس دیدگاه ریخت‌شناسی پراپ بررسی نماید تا کارایی الگوی پراپ در ساختار منظومۀ مذکور در بخش‌های خویشکاری، شخصیت‌ها و صفات آنان، حرکت‌ها و انگیزش را با رویکردی تطبیقی- تحلیلی نشان دهد. نتیجه بررسی نشان می‌دهد ساختار داستان از بیست‌وهفت خویشکاری، پنج حرکت و پنج شخصیت تشکیل شده است؛ بنابراین منظومۀ ناظر و منظور از نظر سیر داستانی، شخصیت‌ها و اعمال و کنش‌های آن‌ها و خویشکاری‌های مذکور در ذیل الگوی ریخت‌شناسی پراپ قرار می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Examining the Nazer and Manzoor Poetry of Vahshi Bafghi Based on Propp’s Morphology

نویسندگان [English]

  • Hadis Ahmadi 1
  • Zolfaghar Allami 2
1 M.A. Student, in Persian language and literature, Faculty of literature, University of Alzahra, Tehran, Iran.
2 Professor, Department of literature, University of Alzahra, Tehran, Iran
چکیده [English]

"Nazer and Manzoor" written by Vashvih Bafghi is one of the most eloquent and attractive verses of lyrical literature, which was written to welcome Nezami's "Khosro and Shirin" and despite its eloquent expression and story charm, it has been less noticed in the name of this poet in the verses of the 10th century. He is one of the most capable poets in the school of Vasukht because her poet is associated with an easy and restrained language full of honesty, and from the point of view of structuralism, it is similar to some fairy tales. By designing and explaining the narrative structure of fairy tales, Propp has shown that the stories, despite their diversity, have unity in terms of the types of heroes and their functions, so this article tries to examine the narrative structure of the story of the “Nazer and Manzoor”  based on Propp's morphological point of view, in order to evaluate the effectiveness of Propp's model. In the structure of the mentioned system, in the parts of self-work, it tries to show their characters and traits, movements and motivation with a comparative-analytical approach. The result of the investigation shows that the structure of the story consists of twenty-seven actions, five movements and five characters; therefore, the system of “Nazer and Manzoor” collection,  has the specific process of  the story, the characters and actions, and actions that mentioned above are under the morphological model of Propp.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Vahshi Bafghi
  • Poem Nazer and Manzoor
  • Morphological
  • Propp's morphology
  • Vladimir Propp
احمدی، بابک. (1386) ساختار و تأویل متن. تهران: مرکز.
پراپ، ولادیمیر. (1386) ریخت‌شناسی قصه‌های پریان، ترجمه فریدون بدره‌ای. تهران: توس.
پراپ، ولادیمیر. (1368) ریخت‌شناسی قصه. ترجمه م.کاشیگر، تهران: روز.
پراپ، ولادیمیر. (1371) ریشه‌های تاریخی قصه‌های پریان. ترجمه فریدون بدره‌ای. تهران: هرمس.
حاجی آقابابایی، محمدرضا. (1398) «ریخت‌شناسی قصۀ عامیانۀ  کرۀ دریایی بر اساس نظریۀ پراپ».  هفتمین همایش ملی متن پژوهی ادبی، صص 20-1.
خدیش، پگاه. (1387) ریخت‌شناسی افسانه‌های جادویی. تهران: علمی و فرهنگی.
روحانی، مسعود؛ عنایتی، محمد. (1386) «بررسی ریخت‌شناسانه داستان بیژن و منیژه شاهنامه فردوسی بر اساس نظریۀ ولادیمیر پراپ». مجلۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی، سال 17 (66)، صص143-119.
ریحانی، سیدمحمود؛ براتی، محمود. (1398) «بررسی گونه‌های شعر غنایی در دیوان وحشی بافقی».  فصلنامه کاوش نامه، سال 3(42)، صص 188- 155.
ذوالفقاری، حسن. (1397) زبان و ادبیات عامه، چاپ 3. تهران: سمت.
شمیسا، سیروس. (1376) انواع ادبی، چاپ 5. تهران: فردوس.
صفا، ذبیح‌الله. (1384)  تاریخ ادبیات ایران. تلخیص محمد ترابی. تهران: فردوس.
علی حوری، محبوبه. (1394) «ریخت‌شناسی همای نامه». پژوهش‌نامه ادب حماسی، سال 11 (20)، صص132-105.
گلچین معانی، احمد. (1376) مکتب وقوع در شعر فارسی، چاپ اول. مشهد: دانشگاه فردوسی
مجیدی، فاطمه. (1384) «ریخت‌شناسی داستان شیخ صنعان». فصلنامه پژوهش‌های ادبی، (7)، صص 163-145.
محمدی فشارکی، طلایی، مولود. (1394) «بررسی وجوه مشترک داستانی در منظومه‌های مهر و مشتری بر مبنای نظریه بیش‌متنیت ژرار ژنت». فصلنامه علمی- تخصصی ادبیات غنایی و عرفانی، سال پنجم(16)، صص 48-37.
میرصادقی، جمال. (1390)  ادبیات داستانی، چاپ6. تهران: سخن.
وحشی بافقی. (1384) دیوان اشعار وحشی بافقی. تصحیح حسین آذران. تهران: امیرکبیر