بررسی لحن روایت در داراب نامۀ بیغمی؛ با رویکرد به نظریۀ ژرار ژنت (نمونۀ موردی: داستان فیروزشاه در میان پری زادان و جنیان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.

2 استاد زبان و ادبیات فارسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.

3 استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.

چکیده

ژرار ژنت در عرصۀ روایت ­شناسی نوآوری­ هایی داشته که تفکیک دو مقولۀ وجه و لحن از آن جمله بوده است. تأکید بر وجه و لحن یک اثر داستانی، جنبه­ های جدیدی از آن را هویدا می­کند و شاخصه ­ای برای سنجش کیفیت آثار ادبی به‌شمار می ­رود. در گسترۀ ادب فارسی، آثار روایی منثور بسیاری خلق شده­اند که داراب­نامۀ بیغمی یکی از آنها است. نویسنده در اثر خود، با کاربست تکنیک­های متنوع روایی، موفق به خلق اثری برجسته شده است. این ویژگی در داستان فیروزشاه در میان پری­زادان و جنیان نمود ویژه­ تری دارد. بررسی داستان مذکور با استناد به منابع کتابخانه ­ای و روش توصیفی- تحلیلی و کاربست آراء ژنت نشان می ­دهد که بیغمی در عرصۀ روایت تنها به ظرفیت ­های دانای کل بسنده نکرده، با دخالت‌دادن شخصیت­ها در فرآیند روایتگری، بر ابعاد عینی و ملموس اثر خود افزوده است. همچنین، برقراری دیالوگ­های متعدد به جای توجه به مونولوگ، با استفاده از کانون روایت دوم شخص میسر شده است که آثار مطلوبی در فرآیند ارتباط­ گیری مخاطب با متن تولیدی داشته است. استفاده از شیوۀ ذهنی در سطحی محدود نشان از آن دارد که شخصیت­های حاضر در داستان، بیش از آنکه درون­گرا و منفعل باشند، برون­گرا و پویا هستند. در مجموع، لحن روایت در داستان مذکور، ضمن اینکه انسان‌انگاری شخصیت­ های داستان را میسر کرده، بستری مناسب برای خوانش­های گوناگون از روایت­ها فراهم کرده ­است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Study of the Tone of Narration in Darab-e Nameh for Beyghami; Approach to Gerard Genet's Theory (Case Study: The Story of "Firoozshah Among the Fairies and jinns")

نویسندگان [English]

  • Soosan Biglari Daloi 1
  • Reza Ashrafzadeh 2
  • Javad Mehraban Ghezelhesar 3
1 Ph.D student of Persian Language and Literature, Mashhad Branch, ISLAMIC Azad University, Mashhad, Iran.
2 Professor of Persian Language and Literature, Mashhad Branch, ISLAMIC Azad University, Mashhad, Iran.
3 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Mashhad Branch, ISLAMIC Azad University, Mashhad, Iran.
چکیده [English]

In the field of narration, Gerard Genet has innovations that have been distinguished from two categories of language and tone. Emphasizing the aspect and tone of a fictional work reveals new aspects of it and is an indicator for assessing the quality of literary works. In the Persian literary range, many prose narrative works have been created, one of which is the DarabNameh for Beyghami. The author has succeeded in creating a great work by applying various techniques of narrative. This feature is especially featured in the story of "Firoozshah Among the Fairies and jinns". The review of the story based on the opinions of the Genet analytical method shows that in the narrative context, the inspiration in the domain of the narrative is not limited to the total knowledge capacity of the whole and, by interfering with the characters in the narrative process, on the concrete and concrete dimensions of their work It is infected. Also, the establishment of multiple dialogues instead of focusing on the monologue has been made possible by the use of the second narrative focus, which has had a positive effect on the process of communicating the audience with the production text. The use of the subjective mode at a limited level suggests that the characters in the story are more extroverted and dynamic than introverted and passive. In sum, the tone of the narrative in the story, while animating the characters of the story, has created an appropriate context for various readings of narratives..

کلیدواژه‌ها [English]

  • Beyghami
  • DarabNameh
  • Genet
  • Narrative
  • Tune
اخوت، احمد. (1371) دستور زبان داستان. اصفهان: فردا.
اسکولز، رابرت. (1383) درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات. ترجمۀ فرزانه طاهری، چاپ دوم. تهران: مرکز.
ایگلتون، تری. (1388) پیش­ درآمدی بر نظریۀ ادبی. ترجمۀ عباس مخبر، چاپ پنجم. تهران: مرکز.
برتنس، هانس. (1383) مبانی نظریۀ ادبی. ترجمۀ محمدرضا ابوالقاسمی. تهران: ماهی.
بیغمی، مولانا شیخ حاجی محمد. (1341) داراب­نامه، 2ج، با مقدمه و تصحیح و تعلیقات ذبیح­الله صفا، تهران: بنگاه نشر و ترجمۀ کتاب.
بی­نیاز، فتح الله. (1387) درآمدی بر داستان ­نویسی و روایت ­شناسی، چاپ اول. تهران: افراز.
تولان، مایکل. (1383) روایت ­شناسی؛ درآمدی زبان­شناختی انتقادی. ترجمۀ فاطمه علوی و فاطمه نعمتی، چاپ اول. تهران: سمت.
دهقانی، عارفه؛ اکبری، منوچهر. (1400) «نقد و بررسی انواع لحن در شاهنامۀ فردوسی»، مجلۀ تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی، دورۀ 13، شمارۀ 47، صص 69-45.
رحیمی‌صادق، خدیجه. (1394) «بررسی وجوه روایتی در داراب­نامۀ بیغمی»، نشریۀ ادب و زبان دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال 18، شمارۀ 38، صص 183-155.
ژنت، ژرار. (1388) ساختارگرایی و نقد ادبی در ساختارگرایی و مطالعات ادبی. ترجمۀ محمود عبادیان. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
صرفی، محمدرضا؛ رحیمی‌صادق، خدیجه. (1395) «بررسی نوع روایی داراب­نامۀ بیغمی». مجلۀ کاوش­نامۀ دانشگاه یزد، سال 17، شمارۀ 32، صص 165-139.
عابدی، داریوش. (1371) پلی به سوی داستان­نویسی، چاپ اول. تهران: مدرسه.
فلکی، محمود. (1382) روایت داستان. تهران: بازتاب ­نگار.
کالر، جاناتان. (1385) نظریۀ ادبی (معرفی بسیار مختصر)، چاپ دوم ترجمۀ فرزانه طاهری. تهران: مرکز.
کنان، شلومیت ریمون. (1387) روایت داستانی: بوطیقای معاصر، چاپ اول. ترجمۀ ابوالفضل حری. تهران: نیلوفر. 
لارنس، پراین. (1362) تأملی دیگر در باب داستان. ترجمۀ محسن سلیمانی. تهران: حوزۀ هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
لوته، یاکوب. (1386) مقدمه­ای بر روایت در ادبیات و سینما، چاپ دوم. ترجمۀ امید نیک­فرجام. تهران: مینوی خرد.
مستور، مصطفی. (1391) مبانی داستان کوتاه، چاپ ششم. تهران: مرکز.
میرصادقی، جمال. (1380) عناصر داستان، چاپ چهارم. تهران: سخن.
میرصادقی، جمال. (1392) داستان­های خیالی. تهران: سخن.
میرصادقی، جمال؛ میرصادقی، میمنت. (1388) واژه ­نامۀ هنر داستان ­نویسی، چاپ دوم. تهران: کتاب مهناز.
نایت، دیمون. (1386) داستان­ نویسی نوین، چاپ اول. ترجمۀ مهدی فاتحی. تهران: نشر چشمه.
وبستر، مارتین. (1382) نظریه ­های روایت. ترجمۀ محمدرضا شهبا. تهران: هرمس.