خوانش جامعه‌شناختی رمان‌ شکر تلخ با تلفیق نظریه «ماتریالیسم تاریخی» کارل مارکس و «خود کنش‌گر» هربرت بلومر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 دانشیار گروه علوم اجتماعی، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

از دیدگاه جامعه­ شناسی برای شناخت انسان باید به روابط متقابلش با موقعیت­ های زیستی اجتماعی- اقتصادی­ توجّه کرد. نظریه «ماتریالیسم تاریخی» مارکس به معنای درک تحولات جوامع بشری بر مبنای شرایط مادی در همه دوره‌های تاریخی بشر است. با استفاده از این نظریه می‌توان چگونگی تحولات جامعه بشری را درگذر تاریخ واکاوی کرد. همچنین نظریه «خود کنش­گر» هربرت بلومر ساختار «خود»، تحول و کنش­گری انسان را در موقعیت­های عینی زندگی مطالعه می­کند. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی است و با گردآوری داده­های اسنادی – کتابخانه­ ای انجام می­شودتا براساس تلفیق این نظریه ­ها هویت، تحول و کنش شخصیت­های رمان­ شکر تلخ اثر جعفر شهری­باف را در بستر مادی تاریخ تحلیل ­کند. با کاربست نظریه «ماتریالیسم تاریخی» مارکس و «خودکنش­گر» بلومر در تحلیل رمان شکر تلخ می­توان گفت که با تضعیف نیروهای تولیدی، ساختارهای فرهنگی و اقتصادی در ساحت روساخت دگرگون می­شوند و نظام معنایی نیز تغییر می­یابد. با گسست رابطه میان نیروهای تولیدی و روابط تولیدی شخصیت­های رمان در دو نسل با دو هویت و شیوه کنشی متفاوت در تقابل یکدیگر نمود می‌یابند. در نسل جدید نیز دو نوع خود در تضاد هم نمود می‌یابد که یک دسته وفاداران به سنت­های نسل گذشته هستند و دسته دیگر اعتنایی به معیارهای ارزشی نسل قبل ندارند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Sociological Reading of the Novel Shekar-e-Talkh By theoretically combining Marx's "historical materialism" and Blumer's Self Interaction

نویسندگان [English]

  • Morteza Hadeian 1
  • Mansoureh Sabetzadeh 2
  • Hossein Abolhassan Tanhaee 3
1 Ph.D. Student, Department of Persian Language and Literature, South Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, South Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Associate Professor, Department of Social Sciences, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

From a sociological point of view, one must pay attention to his bio-socio-economic situations, and more importantly, one must consider the interrelationships and their outcome in order to know man. Marx's theory of historical materialism means understanding the evolution of human societies based on material conditions in all periods of human history. The intellectuals in this theory believe it is possible to explore how human society has evolved over the course of history by using this theory. The research method is descriptive-analytical. This article analyzes the theoretical combination of Marx's "historical materialism" and Blumer's "self-interaction" on how the characters in Jafar Shahrifaf's novel Shekar-e-Talkh act. In the world of the novel, with the collapse of the production system, the semantic system changes and the production relations and political, cultural and economic structures also break. These conditions give rise to the formation of the "self" of the novel's characters in new forms. With the transformation of the cultural superstructures of the "self", the first and second generations are in opposition to each other, which leads to the marginalization of the "self" of the first generation. The contradiction of "self" is also reproduced in the second generation, which is shown by the rejection of the "social self" of the previous generation and the transition to a new situation

کلیدواژه‌ها [English]

  • Historical Materialism
  • Self-Activist
  • Marx
  • Blumer
  • Shekar-e-Talkh
آزاد ارمکی، تقی (1376)، نظریه‏ هاى جامعه ‏شناسى، تهران: سروش.
افضلی، رسول (1383)، «رویکرد فرهنگی به نظم سیاسی پیشامدرن و زمینه ­های تاریخی دولت مدرن در ایران»، مجلة دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 63، صص 1-36.
ترابی، علی‌اکبر (1379)، جامعه‌شناسی هنر و ادبیات (مثلث هنر)، تبریز: فروغ آزادی.
تنهایی، حسین ابوالحسن (1394)، نظریه­ های جامعه‌شناسی، چاپ چهارم، تهران: نشر بهمن برنا و مرندیز.
تنهایی، حسین ابوالحسن (1395)، بازشناسی تحلیلی نظریه ­های مدرن جامعه ­شناسی در مدرنیته­ ی میانی: بنیان­گذاران، چاپ دوم، تهران: نشر علم.
حدادی، نصرالله (1387)، راوی «تهران قدیم»، هم­رفت، شمارة 94-91، صص 32-32.
دیچز، دیوید (1370)، شیوه‌های نقد ادبی، محمدتقی (امیر) صدقیانی و غلامحسین یوسفی، چاپ سوم، تهران: علمی.
ریترز، جورج (1386)، نظریة جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران: علمی.
زرافا، میشل (1386)، جامعه ­شناسی ادبیات داستانی، ترجمه: نسرین پروینی، تهران: سخن.
ستوده، هدایت­الله (‌1378)، جامعه‌شناسی در ادبیات فارسی، تهران، آوای نور.
سیدمن، استیون (1388)، کشاکشی آراء در جامعه­ شناسی، ترجمه هادی جلیلی، چاپ دوم، تهران: نشر نی.
شهری­باف، جعفر (1347)، شکر تلخ، تهران: چاپ روز.
گلدمن، لوسین و دیگران (1377)، درآمدی بر جامعه­ شناسـی ادبیـات، ترجمـه و گردآوری: محمـدجعفر پوینده، تهران: نقش جهان.
گلدمن، لوسین (1381)، «پیوند آفرینش ادبی با زندگی اجتماعی»، جامعه، فرهنگ و ادبیات، ترجمه: محمدجعفر پوینده، چاپ سوم، تهران: نشر چشمه.
لوونتال، لئو (1386)‌، رویکرد انتقادی در جامعه‌شناسی ادبیات،محمدرضا شادرو، تهران، نشر نی.
مارکس، کارل (1378)، گروندریسه: مبانی نقد اقتصاد سیاسی، ترجمه: باقر پرهام و احمد تدین، چاپ سوم، تهران: آگه.
مارکس، کارل و فردریس انگلس (۱۳۸۹)، لودیگ فوئر باخ و ایدئولوژی آلمانی، ترجمه: پرویز بابایی، چاپ چهارم، تهران: چشمه.
مهدوی، محمدصادق (1376)، «مقدّمه­ ای بر مکتب کنش متقابل نمادی»، نشریة شناخت، شمارة 21، صص 6-49.
میرعابدینی، حسن (1380)، صدسال داستان‌نویسی ایران، جلد 1 و 2، چاپ دوم: تهران: نشر چشمه.
ولّک، رنه و آوستن وارن (1373)، نظریه ادبیات، ترجمه ضیاء موحد و پرویز مهـاجر، تهـران: علمی و فرهنگی.
.