ریخت‌شناسی داستان‌های «پادشاه گلیم گوش» و «پادشاه و هفت پسرش» بر اساس الگوی پراپ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

2 کارشناسی ارشد رشته زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران.

3 استادیار آموزش زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

چکیده

قصّه‌های عامیانه و افسانه‌ای هر ملّتی سرشار از رویدادهای شگفت‌انگیز است که با تأمّل در آن‌ها می‌توان به اندیشه و باورهایی که ریشه در خودآگاه و ناخودآگاه آدمی دارند، پی ­برد. شناسایی این اندیشه‌ها و باورها، راهی برای شناخت دقیق­تر آثار ادبی و فرهنگی و در نتیجه بالندگی و ماندگاری میراث زبانی، ادبی و فرهنگی یک ملّت است. یکی از دقیق‌ترین شیوه‌های طبقه‌بندی و تجزیه‌وتحلیل ساختار و قالب قصّه‌ها، الگوی ریخت‌شناسی پراپ است. پراپ با این الگو بدین نتیجه می­رسد که قصّه‌ها باوجود تنوّع، از نوعی وحدت ساختاری برخوردارند.کتاب فرهنگ افسانه‌های­ مردم ایران توسط علی‌اشرف درویشیان و رضا خندان گردآوری شده است. دو داستانی که در این نوشتار بررسی می­گردد؛ پادشاه گلیم گوش  و پادشاه و هفت پسرش از آن مجموعه انتخاب شده‌اند. پراپ با طرح و تبیین ساختار روایی قصّه‌های پریان، بر این باور است که قصّه‌ها در عین تنوّع، از منظر تنوع شخصیّت‌های قهرمانی و عملکردشان دارای وحدت­ اند. بر این اساس، این مقاله ساختار روایی داستان‌های مذکور را بر اساس رویکرد ریخت‌شناسی پراپ بررسی می­نماید تا ساختار افسانه‌های عامیانۀ ایرانی را در مؤلّفه‌های خویشکاری، شخصیّت‌ها و صفات آنان، حرکت‌ها و انگیزش با رویکردی تطبیقی- تحلیلی آشکار کند. نتیجۀ این پژوهش نشان می‌دهد که ساختار داستان‌ها، بیست‌ودو خویشکاری را در بن‌مایة خود جای می‌دهند. حرکت‌های داستان‌ها مستقیماً به دنبال یکدیگر می‌آیند. داستان پادشاه گلیم­گوش شش حرکت و داستان پادشاه و هفت پسرش از سه حرکت ساختار می‌یابند. بنابراین داستان‌های مذکور از نظر سیر داستان، شخصیّت‌ها و اعمالشان با الگوی بررسی و تحلیل پراپ مطابقت دارند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Morphology of the Stories of "The King of Galim Gosh" and "The King and His Seven Sons" based on a reprint of Prop's pattern

نویسندگان [English]

  • Mohammad Reza Pashaei 1
  • Hadis Ahmadi 2
  • Hadi Dehghani 3
1 Assistant Professor, Persian language and literature group training Farhangian University, Tehran, Iran
2 Master's degree in Persian language and literature, Al-Zahra University (S), Tehran, Iran
3 Assistant Professor of Persian Language and Literature Department, Farhangian University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The folk tales and legends of every nation are full of wonderful events that, by reflecting on them, can reveal the thoughts and beliefs that are rooted in the conscious and subconscious of man.Identifying these ideas and beliefs is a way to better understand the literary and cultural works and, as a result, the growth and permanence of a nation’s linguistic, literary and cultural heritage.One of the most accurate methods of classifying and analyzing the structure and format of stories is Propp’s morphological pattern. With this model, Propp concludes that stories, despite their diversity, have a kind of structural unity.The book “Culture of the Legends of the Iranian People” has been compiled by Ali Ashraf Darvishian and Reza Khandan. The two stories discussed in this article; “King Glim Gosh” and “The King and His Seven Sons” have been selected from that collection.By designing and explaining the narrative structure of fairy tales, Prop believes that stories, while diverse, are united in terms of the diversity of heroic characters and their performance.. The movements of the stories follow each other directly. The story of King Glim is composed of six movements and the story of the king and his seven sons is structured in three movements. Therefore, the mentioned stories correspond to the model of Propp’s analysis and analysis in terms of the course of the story, their characters and actions, as well as the mentioned rituals.

کلیدواژه‌ها [English]

  • morphology
  • folk tales
  • prop
  • Ali Ashraf Darvishian

مراجع

احمدی، بابک. (1386)  ساختار و تأویل متن، چاپ اول. تهران: مرکز.
اصغری، جواد؛ قاسمی اصل، زینب. (1391) «بررسی حرکت‌های داستانی در هزارویک شب با تکیه بر الگوی ریخت‌شناسی ولادیمیر پراپ». پژوهشنامه نقد عربی. شماره4، صص 29-51.
پراپ، ولادیمیر. (1386) ریخت‌شناسی قصه‌های پریان. ترجمه فریدون بدره‌ای. تهران: توس.
پراپ، ولادیمیر. (1368) ریخت‌شناسی قصه. ترجمه مدیا کاشیگر. تهران: روز.
پراپ، ولادیمیر. (1371)  ریشه‌های تاریخی قصه‌های پریان. ترجمه فریدون بدره‌ای. تهران: هرمس.
حاجی آقابابایی، محمدرضا. (1398) «ریخت‌شناسی قصۀ عامیانۀ کرۀ دریایی بر اساس نظریۀ پراپ». هفتمین همایش ملی متن‌پژوهی ادبی. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، صص 10-20.
خدیش، پگاه. (1387) ریخت‌شناسی افسانه‌های جادویی. تهران: علمی و فرهنگی.
درویشیان، علی‌اشرف؛ خندان، رضا. (1387)  فرهنگ افسانه‌های ایرانی، جلد دوم. تهران: کتاب و فرهنگ.
روحانی، مسعود؛ عنایتی، محمد. (1386) «بررسی ریخت‌شناسانه داستان بیژن و منیژه شاهنامه فردوسی بر اساس نظریۀ ولادیمیر پراپ». مجلۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی، سال17، شماره66، صص 119-143.
علی حوری، محبوبه. (1394) «ریخت‌شناسی همای نامه». پژوهش‌نامه ادب حماسی، شماره 20، صص 105-132.
صفا، ذبیح‌الله. (1384) تاریخ ادبیات ایران. تلخیص محمد ترابی. تهران: فردوس.
مجیدی، فاطمه. (1384) «ریخت‌شناسی داستان شیخ صنعان». فصلنامه پژوهش‌های ادبی، شماره7، صص 15-163.
محمدی فشارکی، محسن؛ طلایی، مولود. (1394) «بررسی وجوه مشترک داستانی در منظومه‌های مهر و مشتری بر مبنای نظریه بیش‌متنیت ژرار ژنت».  فصلنامه علمی- تخصصی ادبیات غنایی و عرفانی، سال پنجم، شماره 16، صص37-48.
نورایی، الیاس؛ امامی، علی‌اکبر. (1398) «نقد ساختاری، نشانه‎شناختی و ریخت‎شناسانه داستان ‎دخیل عشق مریم بصیری». پژوهش نامه ادبیات داستانی، شماره 32، صص 93-109.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار