بررسی نسبت زبان و قدرت در داستان عاشقیت در پاورقی براساس نظریة قدرت میشل فوکو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

قدرت ازنظر میشل­ فوکو، متفکّر سرشناس فرانسوی، آن­قدر نافذ است­ که می­تواند بسیاری از ساحت­های زندگی انسان­ را تحت‌الشّعاع قرار دهد. این نفوذ­ حتّی در زبان متون ادبی نیز راه­ می­یابد و خود را در قالب استعاره‌ها، نشانه­ها و نماد­ها نشان می­دهد. داستان عاشقیت در پاورقی نوشتة مهسا­ محب­علی، ازجمله داستان­های تکنیک­محور و فرم­گرا است که آشنایی نویسنده با رویکردهای فلسفی و همچنین تبحّر وی در حوزة داستان‌نویسی را نشان می­دهد؛ ازجمله چالش‌برانگیزترین نکات موجود در متن، وجود تصویری نه‌چندان مطلوب از شخصیّت زن داستان است. باوجود زن­بودن راوی و نویسنده، برای مخاطب این پرسش پدید­ می­آید که چرا چنین انگاره­ای از زن­ داستان تصویر شده است. در پژوهش حاضر براساس نظریة قدرت میشل فوکو می­توان به نفوذ قدرت مردانه در زبان­ داستان اشاره­ داشت؛ البتّه با طرح مفاهیمی همچون بدن معترض و عصیان­گر و همچنین برخی دیدگاه­های نیچه، ازجمله اخلاق اربابان و بردگان، نشان داده می­شود که برخی تصاویر به‌ظاهر شکننده از زن، خود نوعی تمهید برای تقابل با زبان مردانه است؛ امّا درنهایت می­توان اثبات کرد که این داستان­ ازجمله مصادیق انضمامی نظریة قدرت میشل­ فوکو است؛ زیرا قدرت مردانه در بسیاری از عناصر زبانی داستان نفوذ کرده و آن­ را تحت تأثیر قرار داده است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Examining the Relationship Between Language and Power in Lyrical Story in a Footnote According to Michel Foucault's Theory of Power

نویسندگان [English]

  • Mokhtar Ebrahimi 1
  • Hamed Tavakoli Darestani 2
1 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran
2 Ph.D. Student of Persian language And Literature, Faculty of Literature and Humanities, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran
چکیده [English]

According to the French thinker Michel Foucault, power is so pervasive that it can overshadow many areas of human life. This influence penetrates even in the language of literary texts and it manifests itself in the form of metaphors, signs and symbols. Lyrical Story in a Footnote is written by Mahsa Mohebbali is one of the stories of technique-oriented and form-based, which shows the author's familiarity with philosophical approaches and also his mastery in the field of storytelling. But one of the most challenging points in the text is the non-desirable image of the female character in the story. Despite the femininity of the narrator and the writer, the question arises as to why such an idea is portrayed by the female character in the story? In the present study, based on Michel Foucault's theory of power, one can point to the penetration of masculine power in the language of the story. Of course, the concepts such as the protesting and rebellious bodies, as well as some of Nietzsche's views, such as the ethics of masters and slaves, show that some seemingly fragile images of women are themselves are in opposition to masculine language, but in the end it can be proved that this story is one of the concrete examples of Michel Foucault's theory of power: because masculine power is present in many linguistic elements. They have penetrated and overshadowed it.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Power Theory
  • Michele Foucault
  • Feminism
  • Feminine Writing
  • Lyrical Story in a Footnote
اسمارت، بری (1385)، میشل فوکو، ترجمة لیلا جوافشانی و حسن چاوشیان، تهران: اختران.
امامی، نصرالله (1389)، مبانی و روش‌های نقد ادبی، چاپ چهارم، تهران: قطره.
برتنس، یوهانس ویلم (1391)، مبانی نظریة ادبی، ترجمة محمدرضا ابوالقاسمی، چاپ سوم، تهران: ماهی.
برکت، بهزاد (1396)، «زنانگی نوشتار: دیباچه­ای بر روش­شناسی نسبت زبان و جنسیت»، مجلّة زبان فارسی و گویش‌های ایرانی، سال دوم، شمارۀ 1، صص 23-39.
برنز، اریک (1384)، میشل فوکو، ترجمة بابک احمدی، چاپ سوم، تهران: ماهی.
پاک­نیا، محبوبه و مرتضی مردیها (1395)، سیطرة جنس، چاپ چهارم، تهران: نشر نی.
پاینده، حسین (1397)، نظریه و نقد و ادبی، درس­نامه­ای میان­رشته­ای، جلد دوم، تهران: سمت.
تسلیمی، علی (1390)، نقد ادبی، نظریه‌های ادبی و کاربرد آ­­ن­ها در ادبیّات فارسی، چاپ دوم، تهران: آمه.
حسینی، مریم (1384)، «روایت زنانه در داستان‌نویسی زنان»، کتاب ماه ادبیّات و فلسفه، شمارۀ 93، صص 94-101.
--------- (1396)، ریشه­های زن‌ستیزی در ادبیّات کلاسیک فارسی، چاپ چهارم، تهران: چشمه.
خائفی، عباس (1391)، «بررسی سه قطره خون هدایت بر مبنای نظریة «قدرت» میشل فوکو»، مجلّة بوستان ادب، شمارۀ 1، صص 59-72.
دوبووار، سیمون (1385)، جنس دوم، ترجمة قاسم صنعوی، چاپ هفتم، تهران: توس.
زرقانی، سید مهدی؛ زهرا آقابابایی‌خوزانی؛ امید ایزانلو؛ فاطمه جهانپور؛ حمید خادمی؛ محسن شرفایی و فرزانه فرخ‌فر (1398)، تاریخ بدن در ادبیّات، تهران: سخن.
سلطانی، سید علی‌اصغر (1387)، قدرت، گفتمان و زبان، سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران، چاپ دوم، تهران: نشر نی.
سلدن، رامان و پیتر ویدوسون (1392)، راهنمای نظریة ادبی معاصر، ترجمة عباس مخبر، چاپ پنجم، تهران: طرح نو.
شمیسا، سیروس (1392)، مکتب­های ادبی، چاپ دوم، تهران: قطره.
سوکال، آلن و ژان بریکمون (1396)، چرندیات پست­مدرن، ترجمة عرفان ثابتی، چاپ پنجم، تهران: ققنوس.
طاهری، قدرت­الله (1388)، «زبان یا نوشتار زنانه؛ واقعیت یا توهم؟»، مجلّۀ زبان و ادبیّات فارسی، شمارۀ 42، صص 87-107.
فتوحی، محمود (1391)، سبک­شناسی، نظریه­ها، رویکردها و روش­ها، تهران: سخن.
فوکو، میشل (1378)، مراقبت و تنبیه، تولّد زندان، ترجمة نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
--------- (1380)، نظم گفتار، ترجمة باقر پرهام، چاپ دوم، تهران: آگه.
--------- (1389 الف)، تئاتر فلسفه، گزیده­ای از درس­گفتارها، کوتاه­نوشت­ها، گفت­و­گو­ها و...، ترجمة نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
--------- (1389 ب)، نظم اشیاء، دیرینه­شناسی علوم انسانی، ترجمة یحیی امامی، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
--------- (1390)، اراده به دانستن، ترجمة نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، چاپ ششم، تهران: نشر نی.
--------- (1391)، تولّد زیست سیاست، درس­گفتارهای کُلژ دو فرانس 1978-1979، ترجمة رضا نجف­زاده، چاپ دوم، تهران: نشر نی.
کیخسرو دولتیاری، یزدان و روح‌الله محمدی (1389)، «مبحث اخلاق در آثار فریدریش نیچه»، مجلّة غرب‌شناسی بنیادی، شمارۀ 2، صص 69-95.
لو بروتون، داوید (1392)، جامعه‌شناسی بدن، ترجمة ناصر فکوهی، تهران: ثالث.
محب­علی، مهسا (1383)، مجموعه داستان عاشقیت در پاورقی، تهران: نشر چشمه.
محمودی تازه­کند، فاطمه (1391)، «گفتمان، قدرت و زبان در قصه‌های بهرنگی از دیدگاه تاریخ‌گرایی نوین»، مجلّة نقد ادبی، شمارۀ 17، صص 175-191.
مک­آفی، نوئل (1396)، ژولیا کریستوا، ترجمة مهرداد پارسا، چاپ سوم، تهران: نشر مرکز.
منسبریج، جین و سوزان مولر اوکین (1387)، دو جستار دربارة فلسفة سیاسی فمینیسم، مترجم و گردآورنده نیلوفر مهدیان، تهران: نشر نی.
موسوی، حافظ (1389)، پانوشت­ها، پنج مقاله در حواشی نظریه‌های ادبی، تهران: آهنگ دیگر.
میلز، سارا (1397)، میشل فوکو، ترجمة مرتضی نوری، چاپ چهارم، تهران: نشر مرکز.
نیچه، فردریش ویلهلم (1377)، تبارشناسی اخلاق، ترجمة داریوش آشوری، چاپ دوم. تهران: آگه.
References
Armstrong, T. J. (1992), Michel Foucault philosopher,French And German Translation By Timothy J. Armstong, Printed and bound in Great Britain by BPCC Wheatons Ltd, Exeter.
Bauer, N. (2001), Simone De Beauvoir, Philosophy, & Feminism, Columbia University Press New York.

Bomarito, J., J. W. Hunter & A. Hudock (2005), Feminism in Literature: A Gale Critical Companion (6 volume set) 1st Edition,Gale Research Inc, printed in The United Satates Of america.

Bray, A. (2004), Hélène Cixous: writing and sexual Difference, Palgrave Macmillan, New York.
Cixous, H. (1976), “ The Laugh of the Medusa”, vol 1, No.4, pp, 875-893, The University of Chicago Press.
Fisher, L. & L. Embree (2000), Feminist Phenomenology, Springer-science+Business Media, B.V.
Foucault, M. (1977), Dicipline&Punish, The Birth of the Prison, Transelated frome the French By Alan sheridan, A Divison of Random house.Inc.New york.
---------------- (1984), The History of sexuality,The care of the self, volume 3, Translated From the French By Robert hurley, Pantheon books, new york.
Heiddeger, M. (1991), Nietzsche: Volume III: The will to power as Knowledge and as Metaphysics: Nihilism, Translated from the Germany by Joan stambaugh, David Farrell krell, Frank A.capuzzi,Harper and Row Publishers,inc.
Holland, N. J. & P. Huntington (2001), Feminist interpretations of Martin Heidegger, Published by The Pennsylvania State University Press,University Park.
Olssen, M. (1999), Michel Foucault: materialism and education, An imprint of Greenwood Publishing Group, Inc.
Sayers, S. & P. Osborne (1990), Socialism,Feminism And Philosophy: A Radical PhilosophyReader, By Routledge, London and New York.
Walters, M. (2005), Feminism: A Very short Introduction, oxford university press.