بازتاب عشق و سیر تحول آن در داستان‌های سیمین دانشور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران

چکیده

دانشور، ازجمله نویسندگانی است که هم خود دربارۀ عشق سخن گفته و هم به دیدگاه­های سنّتی و مدرن مربوط به عشق در جامعۀ ایرانی، شکل داستانی بخشیده است. هدف از پژوهش حاضر بررسی موضوع عشق و سیر تحوّل آن، در داستان­های این نویسنده، برمبنای روش توصیفی - تحلیلی است. چیستی عشق، کارکردهای آن، سیر تحوّل و انواع عشق، عشق جسمانی، اجتماعی، عرفانی و عشق آمیزه­ای، ازجمله مسائل بررسی­شده در نوشتار پیش رو هستند. نتایج پژوهش نشان می­دهند دانشور، ابتدا متأثّر از نگرش­های مدرن، عشق را ازجمله نیروهای غریزی لذّت­بخش می­داند؛ امّا درادامه، با تأثیرپذیری از نگرش­های سنّتی، موضوع عشق، حالتی قدسی و فرازمینی در داستان­هایش می­یابد که انسان­ها را با خداوند، طبیعت و انسان­های دیگر پیوند می­دهد. درآغاز دانشور، بیشتر از جلوه­های عشق زمینی، مانند عشق جسمانی و اجتماعی سخن می­گوید که هرکدام از آن­ها، موجب ساخته­شدن زندگی فردی، خانوادگی و درنهایت اجتماعِ انسانی درمحدودۀ جغرافیایی مشخّص می­شود؛ امّا درادامه، موضوع عشق عرفانی و انتقادها و نگرش­های مختلفِ دربارۀ آن را نیز مطرح می­کند و درنهایت، برخلاف نگرش­های فلسفی و عرفانی­ای که عشق زمینی را پلی برای رسیدن به عشق عرفانی می­دانند، در نگرش دانشور، عشق، حالتی آمیزه­ای و ترکیبی از تمام انواع آن را می­یابد که ازنظر وی، زندگی به این نوع عشق ختم خواهد شد. این پیوند بین عشق آمیزه­ای و زندگی، نشان از نگرش مثبت نویسنده به پایان زندگی دارد و اینکه این­نوع عشق، پاسخی به پرسشِ چگونه زیستن انسان در دورۀ مدرن است.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Reflection of Love and The Evolution in the Stories of Simin Daneshvar

نویسنده [English]

  • Ebrahim Zaheri Abdevand
Assistant Professor of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Shahrekord University, Shahrekord, Iran
چکیده [English]

Daneshvar is one of the writers who has also spoken about love and has given a fictional form to the traditional and modern views on love in Iranian society. The purpose of this study is to investigate the subject of love and the evolution in the stories of this author, based on a descriptive-analytical method. What is love, its functions, evolution and types of love, physical, social, mystical and mixed love, are among the issues studied in this study. The results show that Daneshvar, is first influenced by modern attitudes, considers love as one of the most enjoyable instinctual forces; but then, she is influenced by traditional attitudes, the subject of love finds a sacred and extraterrestrial state in her stories that connects human beings with God, nature, and other human beings. At the beginning, Daneshvar speaks more about the manifestations of earthly love, such as physical and social love, each of which determines the construction of individual, family, and ultimately human community within a specific geographical area; but then she raises the issue of mystical love and the various criticisms and attitudes about it, and finally, contrary to the philosophical and mystical attitudes that consider the earthly love as a bridge to mystical love, in the scholarly attitude, she finds love, a mixed state and a combination of all kinds of them, in which, in her opinion, life will end in this kind of love. This connection between mixed love and life shows the author's positive attitude towards the end of life, and that this kind of love is the answer to the question of how human lives in the modern era.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Daneshvar
  • Story
  • Love
  • Life
  • Mixed Love

مراجع

آرگایل، مایکل (1386)، روان­شناسی شادی، ترجمة مسعود گوهری انارکی؛ حمید طاهرنشاط‌دوست؛ حسن پالاهنگ و فاطمه بهرامی، اصفهان: جهاد دانشگاهی واحد اصفهان.
آزادارمکی، تقی؛ محمّدحسین شریفی ساعی؛مریم ایثاری و سحر طالبی (1390)، «سنخ­شناسی الگوهای روابط جنسی پیش از ازدواج در ایران»، جامعه­پژوهی فرهنگی، پژوهشگاه علوم انسانی، دورة 2، شمارۀ 2، صص 1-34.
ابن­سینا، حسین بن عبدالله (1297)، قانون فی الطب، تهران: دار الطّباعه علی­قلی­خان.
اعزازی، شهلا (1389)، جامعه­شناسی خانواده: با تأکید بر نقش، ساختار و کارکرد خانواده در دوران معاصر، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
بقلی­شیرازی، روزبهان (1366). عبهر العاشقین، تصحیح هانری کربن و محمد معین، تهران: منوچهری.
پک، اسکات (1380)، هنر عاشقی، ترجمۀ زهرا ادهمی، تهران: خاتون.
پورنامداریان، تقی (1384)، در سایه آفتاب: شعر فارسی و ساخت­شکنی در شعر مولوی، تهران: نشر سخن.
تسلیمی، علی (1388)، گزاره­هایی در ادبیّات معاصر ایران (داستان)، تهران: کتاب آمه.
چیتیک، ویلیام (1382)، راه عرفانی عشق: تعالیم معنوی مولوی، ترجمۀ شهاب­الدّین عباسی، تهران: پیکان.
خداپناهی، محمّدکریم (1396)، انگیزش و هیجان، تهران: سمت.
دانشور، سیمین (1327)، آتش خاموش، تهران: علمی.
---------- (1380 الف)، به کی سلام کنم؟، تهران: خوارزمی.
---------- (1380 ب)، جزیرۀ سرگردانی، تهران: خوارزمی.
---------- (1380 ج)، ساربان سرگردان، تهران: خوارزمی.
---------- (1381)، شهری چون بهشت،تهران: خوارزمی.
---------- (1397)، سووشون، تهران: خوارزمی.
دانینو، آنده مورالی (1384)، جامعه­شناسی روابط جنسی، تهران:توس.
دهقانیان، جواد و زینب مریدی (1391)، «بررسی مفهوم زندگی در رمان سووشون برپایۀ نشانه­شناسی رنگ سیاه»، ادبیّات پارسی معاصر، سال دوم، شمارۀ اوّل، صص 65-88.
دهمرده، حیدرعلی و سمیرا شرفی(1396)، «بررسی تطبیقی نگاه زنانۀ سیمین دانشور و غادة السّمان»، ادبیّات تطبیقی، سال 9، شمارۀ 17، صص 61-79.
ستاری، جلال (1388)، سیمای زن در فرهنگ ایران، تهران: نشر مرکز.
--------- (1374)، عشق صوفیانه، تهران: نشر مرکز.
شادرو، محمّدرضا؛ شهرام پرستش؛ حسن محدثی گیلوایی و یوسف پاکدامن (1397)، «ریشه­های اجتماعی تحوّل مفهوم عشق در شعر ایران، بررسی جامعه­شناختی تحوّل مفهوم عشق در نه دفتر عاشقانۀ دهۀ 80»، جامعه‌شناسی هنر و ادبیّات، دورۀ10، شمارۀ 1، صص 1-36.
شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1387)، ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت، تهران: سخن.
شمیسا، سیروس (1386)، سبک­شناسی شعر، تهران: نشر میترا.
صفری، جهانگیر و ابراهیم ظاهری عبدوند (1397)، «گفتمان عرفان در رمان جزیرۀ سرگردانی و ساربان سرگردان»، پژوهشنامۀ نقد ادبی و بلاغت، شمارۀ 1، صص 129-146.
عبداللهیان، حمید (1396)، کارنامة نثر معاصر (داستان – نمایش­نامه - نثر علمی – ترجمه)، تهران: پایا.
عبدی، عباس(1393)، مقدّمه­ای بر پژوهش در جامعه­شناسی خانواده در ایران،تهران: نشر نی.
فروزانفر، بدیع­الزّمان (1367)، شرح مثنوی شریف، جلد اوّل، تهران: زوار.
فروم، اریک (1394)، هنر عشق­ورزیدن، ترجمۀ پوری سلطانی، تهران: مروارید.
گلستان حبیبی، مسعود (1383)، اشارانی درباب ماهیت هنر اسلامی (توحید نقش)، تهران: اندیشة اسلامی.
گلشیری، هوشنگ (1376)، جدال نقش با نقّاش در آثار سیمین دانشور (از سووشون تا آتش خاموش)، تهران: نیلوفر.
گیدنز، آنتونی (1381)، جامعه­شناسی، ترجمۀ منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
لوئیس، تاماس؛ فریبرز امینی و ریچارد لانون (1384)، تئوری عشق، ترجمۀ ملک­ناصر نوبان و بهزان نوبان، تهران: مروارید.
مزلو، آبراهام. اچ. (1375)، انگیزش و شخصیّت، ترجمۀ احمد رضوانی، مشهد: آستان قدس رضوی.
مولوی، جلال­الدّین محمّد (1362)، کلّیات شمس تبریزی، تهران: امیرکبیر.
میرعابدینی، حسن (1386)، صدسال داستان­نویسی ایران، تهران: نشر چشمه.
نامور مطلق، بهمن (1397)، اسطوره­کاوی عشق در فرهنگ ایرانی، تهران: سخن.
نسفی، عزیز بن محمّد (1386)، کشف الحقایق، تصحیح احمد مهدوی، تهران: علمی و فرهنگی.
وکیلی، شروین (1383)، «دگردیسی صمیمیت»، کتاب ماه علوم اجتماعی، شمارة 89، صص 71-75.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار