نشانه شناسی بینامتنی رمان به هادس خوش آمدید

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشکدة علوم انسانی، دانشگاه کوثر، بجنورد، ایران

2 استادیار فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تهران، ایران

چکیده

یکی از درون­مایه­های مهمّ ادبیّات داستانی معاصر، توجّه به جایگاه و هویت اجتماعی زنان است. برخی از نویسندگان با بازخوانی و بازآفرینی داستان­های کهن، معضلات و مشکلات زنان را ترسیم کرده­اند. رمان به هادس خوش آمدید، اثر بلقیس سلیمانی نوشتاری است زنانه که با داستان «زال و رودابۀ» شاهنامه روابط بینامتنی دارد و به بیان معضلات و مشکلات زنان در جامعة کنونی ایران می­پردازد. از این­رو، جستار پیش رو می­کوشد براساس نظریة نشانه­شناسی بینامتنی ریفاتر، با شناسایی رمزگذاری­های اسطوره­ای و دلالت­های معناشناختی رمان به هادس خوش آمدید، روابط بینامتنی این اثر را با شاهنامۀ فردوسی بررسی و تحلیل کند و خوانشی تفسیری و بینامتنی از این اثر ارائه دهد. نتیجة این بررسی بیانگر آن است که سلیمانی با قراردادن «غیر دستوری­هایی» در متن که دربردارندة دلالت­های ضمنی هستند، انباشتِ معنایی «زن» و منظومه­های توصیفی شاهنامه، «رودابه» و «طایفة شیخ­خانی» می­آفریند. بدین­ترتیب هیپوگرام­ها یا تصویر­هایی آشنا در ذهن خوانندگان ایجاد می­کند که به داستان زال و رودابه ارجاع می­دهد. واکاوی و تحلیل این روابط بینامتنی نشان می­دهد که ماتریس این رمان تأکید بر تقابل نقش­آفرینی زنان شاهنامه (به­ویژه رودابه) درمقابسه با زنان معاصر دارد که گرفتار محدودیت­ها و عرف­های نادرست اجتماعی شده­ اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Intertextual Semiotics of Welcome to Hades Novel

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Zamani 1
  • Seyad Mohammad Sahebi 2
1 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Faculty of Humanities, Kosar Bojnoord University, Bojnoord, Iran
2 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Farhangestan, Tehran, Iran
چکیده [English]

One of the important themes of contemporary fiction is paying attention to the social status and the identity of women. Some writers have portrayed the problems of women by re-reading and recreating the ancient stories. The novel Welcome to Hades by Belqis Soleimani is a female writing that has an intertextual relationship with the story of Zal and Rudabeh in Shahnameh and expresses the problems of women in the current society of Iran. Therefore, this paper tries to study and analyze the intertextual relations of this work with Ferdowsi's Shahnameh based on Riffatter's theory of intertextual semiotics, to identify the mythical codifications and semantic implications of the novel, the study provides an interpretive and intertextual reading of this work. The result of this study indicates that Soleimani creates the semantic accumulation of “woman” and the descriptive systems of Shahnameh, “Rudabeh” and “Sheikhkhani tribe” by placing "non-instructions" in the text that contain the implicit meanings. In this way, she creates familiar hippograms or images in the minds of the readers that refer to the story of Zal and Rudabeh. The analysis of these intertextual relations shows that the matrix of this novel emphasizes the contrast between the role of women in Shahnameh (especially Rudabeh) in comparison with contemporary women who are caught in the limitations and incorrect social customs.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Intertextuality
  • intertextual Semiotics
  • Riffatter
  • Shahnameh
  • Novel Welcome to Hades
آلن، گراهام (1380)، بینامتنیت، ترجمۀ پیام یزدانجو، تهران: مرکز.
احمدی، بابک (1372)، ساختار و تأویل متن، تهران: مرکز.
براهنی، رضا (1393)، تاریخ مذکّر، تهران: نگاه.
برکت، بهزاد و طیبه افتخاری (1389)، «نشانه­شناسی شعر: نظریة مایکل ریفاتر بر شعر «ای مرز پرگهر» فروغ فرخزاد»، فصلنامة پژوهش­های زبان و ادبیّات تطبیقی، دورة 1، شمارة 4، صص 109-130.
توسّلی، علی (1391)، «نقد و معرّفی به هادس خوش آمدید»، کتاب ماه ادبیّات، شمارة 62، صص 102-104.
حسن­زاده دستجردی، افسانه (1396)، «بررسی مقایسه­ای رمان به هادس خوش آمدید و اسطورة پرسفونه براساس نظریة بینامتنیت»، مجلّة ادبیّات عرفانی و اسطوره­شناختی (زبان و ادبیّات فارسی)، دورة 13، شمارة 46، صص 37- 62.
جونقانی، مسعود (1397)، نشانه­شناسی شعر (مجموعه­مقالات)، تهران، نویسۀ پارسی.
حمیدیان، سعید (1383)، درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی، تهران: ناهید.
خادمی کولایی، مهدی (1394)، «بررسی و تحلیل فرایند فردیّت در رمان «به هادس خوش آمدید» از بلقیس سلیمانی»، فصلنامة زبان و ادب فارسی، دورة 7، شمارة 23، صص 89-112.
سلدن، رامان (1384)، راهنمای نظریة ادبی معاصر، ترجمة عباس مخبر، تهران: طرح نو.
سلیمانی، بلقیس (1388)، به هادس خوش آمدید، تهران: نشر چشمه.
عباسی، علی و ملیحه رشیدی (1396)، «ساختار رمان به هادس خوش آمدید براساس نظریة ژپ لینت ولت و گرماس» روایت­شناسی، دورة 1، شمارة 1، صص 125-145.
فردوسی، ابوالقاسم (1368)، شاهنامه، تصحیح جلال خالقی مطلق، جلد 1، تهران: روزبهان.
قاسم­زاده، سیّد علی (1392)، «تحلیل فرامتنی و کهن­الگویی رمان به هادس خوش آمدید نوشتة بلقیس سلیمانی»، فصلنامة تخصّصی نقد ادبی، سال 6، شمارة 24، صص 95-118.
-------------؛ حمید جعفری و عبدالله شیخ­حسینی (1393)، «مقایسۀ عنصر زمان در روایت­پردازی رمان­های به هادس خوش آمدید و سفر به گرای 270 درجه بر مبنای نظریۀ ژرار ژنت»، ادبیّات پارسی معاصر، سال 4، شمارة 2، صص 146-176.
کالر، جاناتان (1390)، در جستجوی نشانه­ها، ترجمة لیلا صادقی و تینا امراللهی، ویرایش فرزان سجودی، تهران: علم.
کریستوا، ژولیا (1389)، فردیت اشتراکی، ترجمۀ مهرداد پارسا، تهران: روزبهان.
نامور مطلق، بهمن (1394)، درآمدی بر بینامتنیت، تهران: سخن.
هالیدی، مایکل و رقیه حسن (1393)، زبان، بافت و متن، ترجمة مجتبی منشی­زاده و طاهره ایشانی، تهران: علمی.
References
Frow, J. (2005), Genre, London & Now York: Routledge.
Rabau, S. (2002), L'Intertextualité,Paris: Flammarion.
Riffaterre, M. (1973), Interpretation and Descriptive Poetry: A Reading of Wordsworth's Yew-Trees, New Literary History, Vol. 4. Issue 2, pp. 229-257
----------------- (1978), Semiotics of Poetry, Bloomingston: Indiana University Press.
----------------- (1982), L’illusion référentielle, publié