تحلیل و بررسی گفتمان رمان صخب‌البحیره از محمّد البساطی (در پرتو رویکرد انتقادی نورمن فرکلاف)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

2 کارشناس ارشد زبان و ادبیات عرب، دانشگاه مازندران

چکیده

تحلیل گفتمان انتقادی، از شاخه­های برجسته و سیری تکوینی از تحلیل گفتمان در مطالعات زبان­شناختی است که فراتر از توصیف صِرف داده­های زبانی، فرآیندهای ایدئولوژیک و بافت­های موقعیتی، اجتماعی و بینامتنی مؤثّر بر شکل­گیری گفتمان را در کانون توجّه خود قرارمی‌دهد. از مهم­ترین و مدرن­ترین رویکردهای تحلیل گفتمان انتقادی، الگوی تحلیلی نورمن فرکلاف است. در این روش، گفتمان در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین، بررسی می­شود. پژوهش حاضر، با روش توصیفی – تحلیلی و در پرتو رویکرد نورمن فرکلاف، به تحلیل و بررسی گفتمان رمان صخب­البحیره از محمّد البساطی که جزء صد رمان برتر عربی است و جایزۀ بهترین رمان سال 1994 را به خود اختصاص داده، پرداخته­است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که البساطی در سطح توصیف، با بیانی ساده و دور از ابهام و با برقراری روابط میان واژگان و استفاده از واژگان و اصطلاحات عامیانه و با بهره­گیری از ساختار جملات خبریه و معلوم، در پی تبیین ایده­های مورد نظرش است. در سطح تفسیر، نویسنده با توجّه به بافت محیطی(دریاچۀ مانزلا) و با استفاده از الگویی از پیش موجود، فضای حاکم را با گفتمانی غیرمستقیم؛ امّا منطبق با دیدگاه خویش، ترسیم نموده است. تبیین رمان بیانگر این است که ترکیب اجتماعی و مشاهدۀ وضعیت مردم مصر، سختی­های مردم روستا و حاشیه­نشین و زندگی گذشتۀ البساطی، از دلایل مؤثّر در شکل­گیری گفتمان اصلی رمان هستند؛ امّا گفتمان غالب البساطی، بازتاب دهندۀ دقیق زندگی طبقات فرودست و حاشیه­نشین و تبیین زندگی آن­هاست.
 


کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Discourse Analysis of Muhammad al-Bassati's Novel Sakhbeh al-Bahrain (In light of Norman Fairclough's Critical Approach)

نویسندگان [English]

  • Mostafa Kamalgoo 1
  • Maryam Atharinia 2
1 Assistant professor of Arabic language and literature, Faculty of Humanities and Social Sciences, Mazandaran University, Babolsar, Iran
2 M.A. Student of Arabic Language and Literature, Mazandaran University
چکیده [English]

Critical discourse analysis is a prominent and emerging field of discourse analysis in linguistic studies that goes beyond the mere description of linguistic data, ideological processes, and situational, social, and intertextual contexts that influence the discourse formation. One of the most important and modern approaches to critical discourse analysis is Norman Fairclough's analytical model. In this way, the discourse is examined at three levels: description, interpretation, and explanation. The present study, using a descriptive-analytical approach in the light of Norman Fairclough's approach, it analyzes and discusses the discourse of Sakhbeh al-Bahrain novel by Muhammad al-Bassati, one of the top 100 Arab novels and awarded the 1994 best novel. The results of the research indicate that the description at the level of definition is simple and far from ambiguous, by establishing relationships between vocabulary and there is used the slang vocabulary and terminology by using the predicative, active sentence structure to explain the ideas which are presented. At the level of interpretation, the author has drawn a dominant discourse with an indirect discourse but consistent with his point of view, using a pre-existing paradigm (Lake Manzella). Explaining the novel suggests that the social composition and observation of the situation of the Egyptian people, the hardships of the rural and marginalized people, and the elusive past life are effective reasons for forming the main discourse of the novel, but the elusive discourse accurately reflects the life of the lower classes, their marginalization and the explanation of their lives.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Critical Discourse Analysis
  • Fairclough
  • Al-Bassati
  • Sakhbeh al-Bahrain
آقاگل زاده، فردوس (1385)، تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: علمی و فرهنگی.
--------------- و مریم سادات غیاثیان، (1386)، «رویکردهای غالب در تحلیل گفتمان انتقادی» مجلّۀ زبان و زبانشناسی، ش1، 54-39.
--------------- و همکاران، (1389)، «کارآمدی الگوی تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف در نقد و ارزیابی برابرها در متون ترجمه شدۀ خواهران»، فصلنامۀ پژوهش­های زبان و ادبیات تطبیقی، شمارة 3، صص 24-1.
البساطی، محمّد (2009)، صخب­البحیرة، الطبعة الاولی، بیروت: دار الآداب للنّشر و التوّزیع.
---------------- (1997)، صخب­البحیرة روایة محمّد البساطی، اصوات ادبیة، الهیئة العامّة لقصور الثقافة.
بهرام­پور، شعبانعلی، (1379)، «درآمدی بر تحلیل گفتمان»، مجموعه مقالات گفتمان و تحلیل گفتمانی، به اهتمام محمّد رضا تاجیک، تهران: فرهنگ گفتمان، صص 58-33.
درپر، مریم، (1392)، «بررسی ویژگی­های سبکی داستان کوتاه جشن فرخنده از جلال آل احمد با رویکرد سبک‌شناسی انتقادی»، فصلنامة جستارهای زبانی، شمارة 1، صص 64-39.
عکاشه، محمود (2005)، لغة الخطاب السیاسی دراسة لغویة تطبیقیة فی ضوءنظریة الاتصال، مصـر: دار النشـر للجامعات.
فرکلاف، نورمن (1379)، تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمه: فاطمه شایسته پیران و همکاران، چاپ سوّم، تهران: وزارت فرهنگ و اسلامی، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه­ها.
فضل، صلاح (1992)، بلاغة الخطاب و علم الّنص، الکویت: علم المعرفة.
نورانی، امیر (1391)، «مصر، بیداری اسلامی و الگوی ایران»، فصلنامۀ مطالعات انقلاب اسلامی، شمارة 28، 214-191.
الورقی، سعید (1984)، فی الأدب العربی المعاصر، دارالنهضة العربیة: للطّباعة و النّشر.
یورگنسن، ماریان و لوئیز فیلیپس (1389)، نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمۀ هادی جلیلی، چاپ اوّل، تهران: نشر نی.
منابع اینترنتی
الأخبار، الروائی محمّدالبساطی یرحل بلاصخب (2012)، (http://www.aljazeera.net/news/)
عامر، فتحی (2001)، حوار محمّد البساطی، (https://www.ibtesamah.com)