چکیده:
هوشنگ گلشیری یکی از بزرگترین و تأثیرگذارترین داستاننویسان معاصر ایران است. شازده احتجاب، جزو مهمترین آثار او و از نمونههای شاخص داستاننویسی مدرن است که با محوریّت شیوۀ تکگویی درونی و جریان سیّال ذهن نوشته شده است. گلشیری برای تحقّق این تکنیک و پیشبرد طرح داستان، از عناصر متنوّع ارتباط و رفتار غیرکلامی در سطحی گسترده و به صورتی بارز و تعیینکننده استفاده کرده است. بر این اساس، بررسی کارکرد رفتارها و ارتباطات غیرکلامی در شازده احتجاب، موضوع این مقاله است. این پژوهش برآن است، با دیدگاۀ میانرشتهای (ادبیّات داستانی، نشانهشناسی و روانشناسی)، نمودهای گوناگون ارتباط غیرکلامی و دلایل آنها را در داستان مذکور مورد تحلیل قرار دهد و بررسی کند که گلشیری تا چه اندازه و با چه کیفیّتی به نقش این عناصر در پیشبرد داستان توجّه کرده است. رفتارهای غیرکلامی، به صورتهای مختلفی با عناصر داستان مرتبط هستند؛ مثلاً ارتباطات آوایی در ایجاد لحن، مصنوعات و محیط در صحنهپردازی و اشارات در شخصیّتپردازی و شکلگیری تعلیق نقش دارند. در شازده احتجاب، عناصر محیطی و مصنوعات بیش از سایر مقولهها بسامد دارند و رفتارهای چهره، حرکات اندام و پیرازبانها نیز در جایگاههای بعدی قرار میگیرند. رفتارهای مذکور، بخصوص در شخصیّتپردازی، فضاسازی و پردازش صحنههای داستان، نقش محوری دارند.
ابتدای صفحه